Συμβολή στην έρευνα της οργάνωσης και της οικονομίας της ημινομαδικής κοινότητας

Βιβλίο του λαογράφου Στέλιου Μουζάκη με αναφορές στην τυροκομία.

Στέλιος Α. Μουζάκης

Συμβολή στην έρευνα της οργάνωσης και της οικονομίας της ημινομαδικής κοινότητας

Ηρόδοτος, 2017

Πρόλογος: Μανόλης Γ. Βαρβούνης

ISBN 978-960-485-132-4

320 σελ.

Τιμή: 31 ευρώ

 

Είναι ενθαρρυντικό ότι η αναζήτηση της ιστορικής συνέχειας του ελληνισμού, η καταγραφή των τεκμηρίων του δημόσιου οικονομικού βίου παλαιότερων αιώνων και η αποτύπωση της συλλογικής μνήμης, συνεχίζουν να ελκύουν σύγχρονούς μας Έλληνες επιστήμονες που άοκνα και πέρα από τα φώτα της δημοσιότητας ψάχνουν και αναλύουν, διασταυρώνουν και συγγράφουν υπέροχα λαογραφικά κείμενα και λαμπρές ιστορικές αναλύσεις. Η δουλειά που έκανε ο ερευνητής ιστορίας πολιτισμών Στέλιος Μουζάκης  είναι εντυπωσιακή και μαρτυράει μεράκι και γνώση. Εξαιρετικό πόνημα που αποτυπώνει αναλυτικά το πώς ζούσαν, το πώς κινούνταν στο χώρο, το πώς παρήγαγαν ή εμπορεύονταν και, τελικά, πώς πορεύονταν στην ελληνική ιστορία οι πληθυσμοί των Βλάχων στη Θεσσαλία.

Επίκεντρο της ανάλυσής του είναι ο τσέλιγγας Αναγνώστης Βασιλάκης, ένας σπουδαίος Βλάχος ιδιοκτήτης πανίσχυρου τσελιγγάτου ο οποίος ανέπτυξε εντυπωσιακή για τα δεδομένα της εποχής οικονομική δραστηριότητα σε όλη σχεδόν τη Θεσσαλία, με κύριο άξονα τη διαδρομή από τη Βωβούσα της Πίνδου όπου καταγόταν μέχρι το Βελεστίνο της Μαγνησίας όπου εκτεινόταν η δραστηριότητά του.

Ο συγγραφέας είχε στα χέρια του ένα πλούτο εγγράφων της περιόδου 1871-1885, στα οποία δεν αποτυπωνόταν μόνο η οικονομική δραστηριότητα του τσελιγγάτου αλλά η ίδια η δομή της ημινομαδικής οικονομίας, μέρος της οποίας ήταν ο εν λόγω μεγαλοκτηνοτρόφος.

Έγγραφα αγοραπωλησιών, επιστολές προς συνεργάτες και πελάτες, λογιστικά βιβλία, σελίδες εμπορικών ημερολογίων, κλασική αλληλογραφία, τεφτέρια κ.ά. αποτελούν το υλικό που αξιοποιεί ο συγγραφέας για να ερμηνεύσει τη δομή και την οργάνωση της νομαδικής οικονομίας.

Η επέκταση της Ελλάδας

Η εποχή που εξετάζει ο συγγραφέας είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την ελληνική ιστορία: με την ενσωμάτωση το 1881 του μεγαλύτερου μέρους της Θεσσαλίας στην Ελλάδα, η οικονομία των τσελιγγάτων γνώρισε ισχυρή κρίση. Αιτία η αποκοπή των κτηνοτρόφων από τους παραδοσιακούς τόπους βοσκής των κοπαδιών τους.

Τα χειμαδιά βρέθηκαν ξαφνικά στο ελληνικό έδαφος, ενώ οι ορεινοί οικισμοί όπου και οι θερινές κατοικίες τους, ανήκαν ακόμα στην Οθωμανική επικράτεια. Μέσα στο νέο σκηνικό που διαμόρφωνε η επέκταση του ελληνικού κράτους, ο τσέλιγγας Βασιλάκης θα κατορθώσει όχι μόνο να επιβιώσει – εκεί που κάποιοι εγκατέλειπαν την κτηνοτροφία στρεφόμενοι στη γεωργία ή το εμπόριο, δηλαδή στον κάμπο- αλλά θα εξελιχθεί σε έναν εμβληματικό για την ευρύτερη Θεσσαλική οικονομία παράγοντα, με απίστευτες για την εποχή του δοσοληψίες σε μια σειρά παραγωγικές δραστηριότητες, πέρα κι έξω από την κτηνοτροφία.

Το βιβλίο έχει έντονο ενδιαφέρον για όσους θα ήθελαν να δουν το πώς είχε οργανωθεί η παραγωγή, η διακίνηση και η πώληση γάλακτος αλλά και το πώς διαχειρίζονταν τα τυροκομικά προϊόντα ενάμιση αιώνα πριν. Η επεξεργασία των υποπροϊόντων του γάλακτος, σε πρόχειρα, επιτόπια τυροκομεία, κατά τη συνεχή μετακίνηση του τσελιγγάτου, η διαδικασία της πώλησης σε τρίτους και ο τρόπος καταγραφής των εσόδων- εξόδων από τη δραστηριότητα αυτή είναι μερικά από τα ζητήματα που παρουσιάζει ο συγγραφέας, βασισμένος στο αρχειακό υλικό που διαθέτει.

Είναι εντυπωσιακό το πώς γύρω από την πυρηνική δραστηριότητα του σημαντικού αυτού τσέλιγγα, αναπτύσσονταν άλλες παράλληλες ή τεμνόμενες εργασίες από τις οποίες μάλιστα ο ίδιος κέρδιζε επιπλέον χρήματα ή κάλυπτε σημαντικές ανάγκες του.

Τέτοιες δραστηριότητες ήταν για το τσελιγγάτο του Βασιλάκη η υλοτομία, το εμπόριο ξύλων, το εμπόριο τομαριών ζώων, αλλά και η δημιουργία (ράψιμο και διάθεση) ρούχων και υποδημάτων για την οικογένειά του και τους εργαζόμενους του.

Ο Βλάχος αυτός είχε οργανώσει μια ολόκληρη κτηνοτροφική/ γαλακτοπαραγωγική οικονομία, σοφά δομημένη, που μάχεται μέσα σε ένα δύσκολο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, μέσα σε ρευστές εποχές. Διδάγματα (και) για το σήμερα…

Στο βιβλίο περιλαμβάνονται αρκετές φωτοτυπημένες σελίδες από το πρωτότυπο υλικό που είχε στη διάθεσή του ο συγγραφέας αλλά και ορισμένες φωτογραφίες με καταπληκτικό ιστορικό ενδιαφέρον.


Κεντρική φωτογραφία: Νεροπρίονο, δεύτερης γενιάς στο Μέτσοβο. Επιστολικό δελτάριο από το αρχείο του  Στέλιου Μουζάκη.

You might also like