Ελληνική φέτα: ταξίδι στο άγνωστο, χωρίς σωσίβιο

Η  πρόσφατη συμφωνία της Ε.Ε. με χώρες της νότιας Αφρικής, αποτελεί για μερίδα της αγοράς και τους θεσμικούς της ελληνικής τυροκομίας την ‘ταφόπλακα’ της υπόθεσης ‘Προστασία της ελληνικής φέτας’ στη συγκεκριμένη ήπειρο. Η κυβέρνηση θεωρεί από την πλευρά της ότι «πάλι με χρόνους και καιρούς, πάλι δική μας θα΄ ναι». Η αγορά πάντως δεν πιστεύει στα θαύματα…

 

Για μια ακόμα φορά, η πάγια αδυναμία της ελληνικής πολιτείας να ‘προστατεύσει’ τα σημαντικά γεωργικά και κτηνοτροφικά προϊόντα αποκαλύφθηκε με οδυνηρό τρόπο στην υπόθεση της ελληνικής φέτας.

Η υπόθεση προέκυψε  (όχι και τόσο ξαφνικά…) κατά τη διάρκεια των εμπορικών διαπραγματεύσεων  ανάμεσα στην Ε. Ε. και χώρες της νότιας Αφρικής, διαπραγματεύσεις οι οποίες κατέληξαν σε μια υπό εξέταση συμφωνία ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2014.  Η συμφωνία, η οποία δυστυχώς για την Ελλάδα υπογράφτηκε πρόσφατα προβλέπει μεταβατική περίοδο πέντε ετών κατά την οποία και άλλες χώρες, αφρικανικές εν προκειμένω, θα μπορούν να παράγουν και να διαθέτουν ελεύθερα στις αγορές τους προϊόν το οποίο θα αποκαλείται «φέτα».

Τη συμφωνία από την ελληνική πλευρά ολοκλήρωσε και ψήφισε ο  υπουργός Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού (τότε ο Γιώργος Σταθάκης), τα αποτελέσματά της όμως καλείται να διαχειριστεί ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Βαγγέλης Αποστόλου. Αν και ο τελευταίος επιμένει ότι «υπάρχει η δυνατότητα να ελπίζουμε για καλύτερες ημέρες στην παρουσία των ΠΟΠ προϊόντων μας στις διεθνείς αγορές», η ίδια η αγορά δεν συμμερίζεται αυτή την αισιοδοξία.

Το χρονικό της  ‘μάχης’

Η διαπραγμάτευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Περιφερειακή Συμφωνία της Ε.Ε. με την Αναπτυξιακή Κοινότητα Νοτιότερης Αφρικής (SADC) ολοκληρώθηκε και το κείμενο μονογραφήθηκε τον Ιούλιο του 2014. Περιλαμβάνει το «Πρωτόκολλο 3» που ρυθμίζει την προστασία των Γεωγραφικών Ενδείξεων, του οποίου η τελική μορφή παρουσιάστηκε αργότερα από την Κομισιόν στα κράτη – μέλη.

Στο «Πρωτόκολλο 3» η προστασία για 4 από τα 23 ελληνικά προϊόντα που περιλαμβάνονται στον κατάλογο  των Γεωγραφικών Ενδείξεων, με προεξέχουσα τη φέτα, είναι ανεπαρκής. Αντίστοιχα το ίδιο έχει συμβεί και στα κείμενα συμφωνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τον Καναδά, τη Σιγκαπούρη και το Βιετνάμ, χώρες με τις οποίες επίσης η Κομισιόν έχει ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις σε παλαιότερη φάση.

Η προστασία της ΠΟΠ φέτα στη συμφωνία με τη Ν. Αφρική είναι ανεπαρκής καθώς προβλέπει: 5ετή μεταβατική περίοδο κατά την οποία θα «συνυπάρχει» η ΠΟΠ φέτα με όλα τα εμπορικά σήματα που χρησιμοποιούσαν ήδη το όνομα φέτα. Μετά την μεταβατική 5ετία τα προϊόντα θα μπορούν να κυκλοφορούν μόνον ως «South Africa Feta» ή «Feta style» ή «feta type».

Στην ανακοίνωση του υπουργείου ΑΑΤ αναφέρεται ρητά ότι «με την ανάληψη των καθηκόντων της νέας κυβέρνησης, παρότι είχαν δημιουργηθεί τετελεσμένα (το κείμενο της συμφωνίας είχε ήδη μονογραφηθεί τον Ιούλιο του 2014), στο πρώτο κιόλας Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας τον Μάρτιο του 2015 ο Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Βαγγέλης Αποστόλου έθεσε με παρέμβασή του το θέμα, ζητώντας να «ανοίξει» εκ νέου η συζήτηση για το κείμενο της συμφωνίας και να συγκληθεί τριμερής Επιτροπή Ελλάδας – Κομισιόν – Ν. Αφρικής».

 

Στο επόμενο διάστημα υπήρξαν από την ελληνική πλευρά συνεχείς συναντήσεις, παρεμβάσεις και διαπραγμάτευση και η χώρα μας είχε καθυστερήσει την εφαρμογή της συμφωνίας. Η Κομισιόν (η οποία σημειωτέον είναι εξουσιοδοτημένη για τις συμφωνίες αυτές και δεν δεσμεύεται από τις αποφάσεις του Συμβουλίου) δεν δέχθηκε να «ανοίξει» εκ νέου η συζήτηση για το κείμενο της συμφωνίας επικαλούμενη τον κίνδυνο αποτυχίας υιοθέτησής της.

Τελικά, μετά την τελευταία  συνάντηση που είχε ο υπουργός Βαγγέλης Αποστόλου με τον αρμόδιο Επίτροπο Φιλ Χόγκαν, συμφωνήθηκε ένα κείμενο – δήλωση της Κομισιόν, το οποίο υιοθετήθηκε και από το Συμβούλιο Υπουργών Γεωργίας, που δημιουργεί καλύτερες προοπτικές για την προστασία της φέτας και των άλλων Γεωγραφικών Ενδείξεων της χώρας.

Σε δήλωσή του αμέσως μετά την ολοκλήρωση του σχετικού Συμβουλίου Υπουργών, ο Βαγγέλης Αποστόλου ανέφερε τα εξής: «Εξήγησα για άλλη μια φορά στους εταίρους μας ότι η φέτα δεν είναι απλώς ένα εμβληματικό αγροτικό προϊόν. Είναι ένα προϊόν με πολλαπλή συμβολή στην ελληνική αγροτική οικονομία και η βάση στήριξης της αιγοπροβατοτροφίας, η ενίσχυση της οποίας αποτελεί στρατηγική επιλογή για την αγροτική πολιτική μας. Δεν είναι η πρώτη φορά που η εξέλιξη των διαπραγματεύσεων της Ε.Ε. με τους εμπορικούς της εταίρους μας υποχρεώνει να θέσουμε το θέμα της φέτας. Είμαστε αποφασισμένοι να συνεχίσουμε να υπερασπιζόμαστε τη θέση μας σε όλα τα όργανα και με όλους τους τρόπους, ώστε να επιτύχουμε τη μέγιστη δυνατή προστασία της «ΠΟΠ φέτα» στις διεθνείς αγορές».

Η χώρα μας συνεχίζει να μην είναι ικανοποιημένη από την  συμφωνία με τη Ν. Αφρική αλλά και με τις υπόλοιπες που έχει «κλείσει» η Κομισιόν κατά το παρελθόν. Ωστόσο, σύμφωνα με το δελτίο Τύπου που κυκλοφόρησε το ΥπΑΑΤ για να ‘διασκεδάσει’ τις αρνητικές εντυπώσεις, « το αποτέλεσμα των πιέσεων και των παρεμβάσεων του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης ήταν να επιτευχθεί ό,τι περισσότερο μπορούσε να επιτευχθεί υπό τις δεδομένες συνθήκες, καθώς μπαίνουν οι βάσεις για αναθεώρηση της συμφωνίας, με σκοπό την πλήρη προστασία της φέτας, πριν αρχίσει να παγιώνεται μια κατάσταση αρνητική». Αυτό όμως είναι κάτι που αμφισβητείται έντονα από τους παράγοντες της αγοράς.

 

Αντιδράσεις αντιπολίτευσης &  φορέων

Αντιπολίτευση και παραγωγικοί φορείς αντέδρασαν στην είδηση για την τυπική ολοκλήρωση της συμφωνίας ανάμεσα σε Νότια Αφρική και Ε.Ε., συμφωνία η οποία θέτει εν κινδύνω τη φέτα. Η αντιπολίτευση εστίασε την κριτική της στο επιχείρημα του υπουργείου ότι «δεν μπορούσε να θέσει βέτο γιατί η συμφωνία είχε κλείσει από το 2014». Σύμφωνα με τον κανονισμό, μας επεσήμαναν άνθρωποι που γνωρίζουν τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων, οι κυβερνήσεις μπορούν  να χρησιμοποιούν το όπλο του βέτο μέχρι και την τελευταία στιγμή, διότι «για να επικυρωθεί η συγκεκριμένη συμφωνία και κάθε εμπορική συμφωνία πρέπει να υπάρχει ομοφωνία στους κόλπους των κρατών – μελών της Ε.Ε.».

Όσο αφορά το επιχείρημα του υπουργείου περί μεταβατικής περιόδου πέντε ετών μετά το πέρας της οποίας η συμφωνία μπορεί να αναθεωρηθεί,  πριν την ‘παγίωση’ της αρνητικής κατάστασης,  αντιπολιτευόμενοι κύκλοι εκτιμούν ότι  τουλάχιστον στο κείμενο της συμφωνίας SADC δεν υπάρχει επίσημη αναφορά ότι δύναται να υπάρξει αναθεώρηση μετά το πέρας της πενταετίας, σχετικά με τους όρους για την εμπορική χρήση του ονόματος φέτα από τους παραγωγούς της Ν. Αφρικής.

Πολύ πιο έντονες και όπως είναι αναμενόμενο, πολύ πιο στοχευόμενες, είναι οι αντιδράσεις των επαγγελματικών φορέων που δραστηριοποιούνται στην τυροκομία. Η πρώτη και πιο ‘ηχηρή’ αντίδραση ήρθε από  το Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών Γαλακτοκομικών Προϊόντων (ΣΕΒΓΑΠ). Σε ανακοίνωσή του ο Σύνδεσμος κάνει λόγο για «σκανδαλώδη και μοναδική εξαίρεση της φέτας από τη δικαιωματική προστασία της ως ΠΟΠ».

Επιστολή για το ζήτημα κυκλοφόρησε και η  Πανελλήνια Ένωση Κτηνοτρόφων (ΠΕΚ)- με ανάλογα αιχμηρό περιεχόμενο. Η Ένωση ‘επιμερίζει’ την ευθύνη επιρρίπτοντας το μεγαλύτερο βάρος στην ηγεσία των υπουργείων Οικονομίας και Εξωτερικών εκτιμώντας ότι, σε αντίθεση με το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης το οποίο ‘πάλεψε’, τα δύο πρώτα υπουργεία αποδέχτηκαν το «απαράδεκτο αποτέλεσμα που μας επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, πίεσαν ώστε να εγκρίνουμε ως έχει τη συμφωνία, με αποτέλεσμα να χαθεί η ευκαιρία για να πετύχουμε ένα ελαχίστως αποδεκτό αποτέλεσμα σε αυτήν».

Η  ΠΑΣΕΓΕΣ στη δική της επιστολή, θεωρεί ότι η εν λόγω συμφωνία αφήνει απροστάτευτα δύο σημαντικότατα ελληνικά προϊόντα ΠΟΠ για την ελληνική κτηνοτροφία και γεωργία (φέτα και ελιά Καλαμών) και ζητάει από την κυβέρνηση, έστω και κατόπιν εορτής «να απαιτήσει την απαιτήσει την πλήρη προστασία τους και να ανατρέψει την καταστροφική για τα συμφέροντα της χώρας μας εξέλιξη».

Τέλος, ανακοίνωση εξέδωσε και το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο της Ελλάδας το οποίο θεωρεί ότι « η απώλεια προστασίας της φέτας ως προϊόν ονομασίας προέλευσης αποτελεί τεράστιο πλήγμα για την ελληνική κτηνοτροφία, μιας και ανοίγει το δρόμο για να χαθεί η ελληνικότητα ενός προϊόντος που αποτελεί ‘σήμα κατατεθέν’ για τη χώρα και έναν από τους καλύτερους πρεσβευτές της ποιότητας και αναγνωρισιμότητας των ελληνικών προϊόντων στο εξωτερικό. Και, δυστυχώς, με την πλήρη αδυναμία στοιχειώδους σχεδιασμού εθνικής στρατηγικής που έχουν δείξει οι ελληνικές κυβερνήσεις κατά την περίοδο της κρίσης, φοβούμαστε ότι δεν θα είναι και το μοναδικό».

Για ποιο προϊόν μιλάμε…

Η φέτα είναι το δυνατό «όχημα» που ανοίγει παγκόσμιες αγορές όχι μόνο για τα τυροκομικά, αλλά συνολικά για τα ελληνικά αγροτοδιατροφικά προϊόντα. Η παραγωγή φέτας ανέρχεται σε περίπου 100.000 τόνους. Στην παραγωγή  εργάζονται άμεσα και έμμεσα περίπου 300.000 άτομα, σε 100.000 κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις κατά βάση οικογενειακής μορφής.

Σήμερα η Ελλάδα εξάγει φέτα αξίας περίπου 260 εκατ. ευρώ (στοιχεία 2014), έναντι 139 εκατ. ευρώ το 2007, οι εξαγωγές κατευθύνονται  σε 35 χώρες και στις 5 ηπείρους. Αξία εξαγωγών η οποία έχει αυξηθεί κατά 73% την τελευταία δεκαετία και αποτελεί το 86% των συνολικών ελληνικών εξαγωγών τυροκομικών προϊόντων. Οι εξαγωγές φέτας από 27,5 χιλιάδες τόνους το 2007 ανήλθαν στους 43,8 χιλιάδες τόνους το 2014.

 

Τι συμβαίνει στην Αφρική;

Σύμφωνα με έρευνα που πραγματοποίησε το Γραφείο Οικονομικών και Εμπορικών Υποθέσεων του Γιοχάνεσμπουργκ, πέρα από την ύπαρξη μιας και μόνο εισαγόμενης φέτας (εταιρεία Δωδώνη), όλα ανεξαιρέτως τα παρεμφερή προϊόντα τύπου φέτας είναι αποκλειστικά παραγωγής Νότιας Αφρικής και σχεδόν όλα τα τοπικά προϊόντα παρασκευάζονται από αγελαδινό γάλα.

Εξίσου εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι, σύμφωνα με καταγγελίες Ελλήνων παραγωγών τυροκομικών προϊόντων, με τους οποίους συνομίλησε το τελευταίο διάστημα το Dairy News, πίσω από τον ‘πόλεμο της φέτας’ στην αγορά της Νότιας Αφρικής, υπάρχουν δυστυχώς κι επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων που παραβιάζουν την (ελλαδική) νομοθεσία σε βάρος της αξιοπιστίας του προϊόντος.

Μάλιστα στο Dairy News έχουν φτάσει καταγγελίες ότι ελληνικής καταγωγής επιχειρηματίες με έδρα διάφορες αφρικανικές  χώρες, καλούν Έλληνες τυροκόμους να ιδρύσουν τυροκομικές επιχειρήσεις με έδρα σε κάποια από τις συγκεκριμένες χώρες, έτσι ώστε να παρακάμπτεται εύκολα η νομοθεσία και να διοχετεύεται απρόσκοπτα η ‘ ελληνική φέτα’ στην ευρύτερη περιοχή- ειδικά τώρα που θα το επιτρέπει η νομοθεσία.

Η ανακοίνωση του ΣΕΒΓΑΠ

                «Χάνεται η ταυτότητα της φέτας από τον παγκόσμιο χάρτη, με την ανοχή της Ελλάδας»

O Σ.Ε.Β.ΓΑ.Π. εκφράζει την απόλυτη αντίθεση του με την δρομολογούμενη σε λίγες ημέρες από την Ελληνική Κυβέρνηση αποδοχή της Οικονομικής & Εμπορικής Συμφωνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) και 15 Κρατών της Νοτίου Αφρικής (SADC) διότι περιλαμβάνει την σκανδαλώδη και μοναδική εξαίρεση της φέτας από την δικαιωματική προστασία της ως Προϊόν Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ). Στο ίδιο δυστυχώς πνεύμα πρωτοφανούς διακριτικής μεταχείρισης για την χώρα μας έχει συνταχθεί και η αντίστοιχη συμφωνία Ε.Ε.-Καναδά (CETA) και προγραμματίζονται πολλές άλλες.

Το γεγονός αυτό δεν θα έχει μόνο τις αυτονόητες τραγικές συνέπειες για το εμπορικό μέλλον του παγκοσμίως γνωστού αυτού εθνικού μας προϊόντος αλλά θα αποτελέσει μια σοβαρή απώλεια της εθνικής μας παράδοσης και κληρονομιάς την οποία κανείς δεν έχει δικαίωμα να απεμπολήσει και να την εκχωρήσει σε οποιονδήποτε!

 

Ο ΣΕΒΓΑΠ κάνει έκκληση προς όλους τους Έλληνες πολίτες να αντιδράσουν με κάθε τρόπο ώστε να αποσοβηθεί η μη αντιστρεπτή απώλεια της ταυτότητας του εθνικού μας αυτού προϊόντος (της φέτας) στις νέες αγορές που προσπαθεί να ανοίξει με τις συμφωνίες αυτές η ΕΕ. Είναι όχι μόνο ανάγκη αλλά και χρέος όλων των Ελλήνων να αντιδράσουμε ώστε να απαλειφθεί από τους όρους των συμφωνιών αυτών κάθε σημείο που δεν αναγνωρίζει πλήρως την ταυτότητα και την ονομασία της φέτας μόνον ως ελληνικού προϊόντος και μόνο με την πανευρωπαϊκά κατοχυρωμένη μοναδική του σύνθεση.

Η πολυπόθητη οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας δεν θα έλθει από καμιά φορολογική πολιτική αλλά από την εκμετάλλευση του συνόλου αυτών των μικρών ή μεγάλων ευκαιριών που στην προκειμένη περίπτωση είναι απόλυτο δικαίωμα μας και όχι αντικείμενο συνδιαλλαγής ή διεκδίκησης.

Δημοσιεύτηκε στο 3ο τεύχος του Dairy News, Ιούνιος 2016.