Κυκλική οικονομία: Συμβατή με τους στόχους και την πολιτική της ΕΕ

Η κτηνοτροφία στην Ελλάδα σήμερα, αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς παραγωγικούς τομείς με προϊόντα αναγνωρίσιμα και ιδιαίτερα ανταγωνιστικά σε πλήθος χωρών του εξωτερικού.

Κείμενο: Αντωνία Τέρπου*

Η μείωση των κοπαδιών

Οι κτηνοτρόφοι τα τελευταία χρόνια στη χώρας μας έχουν κληθεί να αντιμετωπίσουν τις αυξημένες τιμές του κόστους παραγωγής το οποίο είναι αποτέλεσμα της αύξησης του κόστους ενέργειας, της αύξησης στις τιμές των ζωοτροφών καθώς και της έλλειψης σε εργατικό δυναμικό στον τομέα της κτηνοτροφίας. Στην αύξηση του κόστους παραγωγής έρχεται να προστεθεί και η κλιματική αλλαγή η οποία σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες επηρεάζει την απόδοση του γάλακτος στα γαλακτοπαραγωγά ζώα ειδικά σε συνθήκες αυξημένων θερμοκρασιών.

Η μείωση των κοπαδιών καθώς και η εγκατάλειψη του επαγγέλματος του κτηνοτρόφου αναδεικνύουν την άμεση ανάγκη ενίσχυσης του κλάδου όχι μόνο με συνήθεις κρατικές επιδοτήσεις αλλά και μέσω εφαρμογής νέων τεχνολογιών αιχμής που θα ενισχύσουν, θα προστατεύσουν και θα αναδείξουν τα προϊόντα της ελληνικής κτηνοτροφίας.

Συγκεκριμένα η χρήση σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών για την πιστοποίηση της αυθεντικότητας καθώς και την πάταξη του φαινομένου των ελληνοποιήσεων στον τομέα της διακίνησης του κρέατος και του γάλακτος θα πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα της ελληνικής κυβέρνησης με κύριο στόχο την αύξηση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών προϊόντων.

Τεχνολογία & βιωσιμότητα

Η χρήση σύγχρονων ψηφιακών τεχνολογιών μπορεί επίσης να βρει εφαρμογή στην παρακολούθηση των ζώων σε πραγματικό χρόνο μέσα από αισθητήρες που καταγράφουν ζωτικής σημασίας δεδομένα για τη βελτίωση της παραγωγής και την επέμβαση με διορθωτικές κινήσεις όπου κρίνεται απαραίτητο.

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες η παραγωγή γάλακτος μειώνεται σημαντικά σε συνθήκες πολύ υψηλών θερμοκρασιών, μέσω λοιπών των συγχρόνων ψηφιακών εργαλείων μπορεί ο κτηνοτρόφος να προβλέψει την αύξηση της θερμοκρασίας και να επέμβει με κατάλληλες διορθωτικές κινήσεις ώστε να μην έχει επίδραση στην παραγωγή του. Κατά συνέπεια κρίνεται ιδιαίτερα σημαντικό να δοθούν κίνητρα στους παραγωγούς για την εφαρμογή των νέων ψηφιακών τεχνολογιών στον τομέα της κτηνοτροφίας ενώ ακόμα σημαντικότερη θεωρείται η παροχή εκπαίδευσης και τεχνογνωσίας.

Η στροφή προς τη βιώσιμη ανάπτυξη, την αειφορία και την κυκλική οικονομία, διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο σε κάθε τομέα της οικονομίας. Αντιστοίχως και στην κτηνοτροφία σημαντικά κέρδη μπορεί να αποδώσει και η αξιοποίηση των κτηνοτροφικών αποβλήτων η οποία μέχρι και σήμερα δεν βρίσκει εφαρμογή σε μεγάλο ποσοστό των κτηνοτροφικών μονάδων της χώρας μας.

Η κυκλική οικονομία στον αγροδιατροφικό τομέα αποτελεί ένα οικονομικό σύστημα που αποσκοπεί στην αξιοποίηση καθώς και ελαχιστοποίηση και των αγροτοβιομηχανικών αποβλήτων. Συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα κυκλικό μοντέλο παραγωγής το οποίο σε αντίθεση με το γραμμικό, όπου τα παραγόμενα απόβλητα απορρίπτονται στο περιβάλλον, έχει ως στόχο την πλήρη αξιοποίηση των αγροτοβιομηχανικών αποβλήτων αποδίδοντας νέα προϊόντα προστιθέμενης αξίας.

Tα κυκλικά επιχειρηματικά μοντέλα μπορούν να είναι βιώσιμα από οικονομικής άποψης, συμβάλλοντας στον περιορισμό των εισαγωγών, τη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου καθώς και στην ενίσχυση της απασχόλησης.

Κυκλική οικονομία

Ένα πρότυπο κτηνοτροφικό μοντέλο εφαρμογής κυκλικής οικονομίας (Εικόνα 1) θα μπορούσε να αξιοποιεί τα κόπρανα των κτηνοτροφικών μονάδων προς παραγωγή ενέργειας (βιοαέριο, ηλεκτρική ενέργεια, θερμική ενέργεια) ενώ και τα απόβλητα αυτών των μονάδων μπορούν να αξιοποιηθούν περεταίρω προς λίπανση του εδάφους για παραγωγή ζωοτροφών. Επίσης, παραπροϊόντα μονάδων επεξεργασίας τροφίμων όπως τυροκομείων, οινοποιείων και ελαιουργείων μπορούν να αξιοποιηθούν προς παραγωγή ζωοτροφών καθώς περιλαμβάνουν πρωτεΐνες, φυτικές ίνες και αντιοξειδωτικά συστατικά δίνοντας νέες   ζωοτροφές υψηλής διατροφικής αξίας.

Η κυκλική οικονομία, είναι απόλυτα συμβατή με τους στόχους και την πολιτική της ΕΕ και μπορεί να βρει ευρεία εφαρμογή στο σύνολο του κτηνοτροφικού κλάδου προς όφελος των τοπικών οικονομίων και της εθνικής οικονομίας. Για την επιτυχημένη εφαρμογή των αειφόρων συστημάτων αλλά και των συγχρόνων ψηφιακών τεχνολογιών απαιτείται ενημέρωση και εκπαίδευση του συνόλου των εμπλεκομένων φορέων (επιχειρήσεων, παραγωγών κ.ά.).

Το νέο σχέδιο δράσης

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί πως για τη στήριξη των επενδύσεων στους τομείς της γεωργίας και της κτηνοτροφίας έχει προγραμματιστεί η διάθεση 10 δισ. ευρώ κατά τη νέα προγραμματική περίοδο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής (2021-2027) όπου αξιολογούνται και επιλέγονται προτάσεις οι οποίες προωθούν τη συνεργασία-σύμπραξη μεταξύ των κρατών-μελών, επιχειρήσεων, ερευνητικών φορέων, τοπικών αυτοδιοικήσεων και άλλων ενδιαφερόμενων φορέων με έμφαση στην κυκλική οικονομία και την αειφόρο ανάπτυξη.

Το νέο σχέδιο δράσης επικεντρώνεται στο σύνολο του κύκλου ζωής των παραγόμενων προϊόντων και στοχεύει στον τρόπο με τον οποίο σχεδιάζονται τα προϊόντα προωθώντας τις διαδικασίες κυκλικής οικονομίας, ενθαρρύνοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη με στόχο τη διασφάλιση της μηδενικής απόθεσης αποβλήτων καθώς και της αειφόρου αξιοποίησης των πόρων. [https://environment.ec.europa.eu/strategy/circular-economy-action-plan_en]

Αντωνία Τέρπου

Είναι Επίκουρη Καθηγήτρια του Τμήματος Αγροτικής Ανάπτυξης, Αγροδιατροφής και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων της Σχολής Αγροτικής Ανάπτυξης, Διατροφής και Αειφορίας του Εθνικού & Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι είναι πτυχιούχος της Γεωπονικής σχολής του ΑΠΘ και διδάκτωρ του Τμήματος Χημείας του Πανεπιστημίου Πατρών με ειδίκευση στη Χημεία και Τεχνολογία Τροφίμων. Οι ερευνητικές της δραστηριότητες επικεντρώνονται στην Χημεία των τροφίμων ενώ μεγάλο μέρος της ερευνητικής της δραστηριότητας επικεντρώνεται στην παραγωγή τροφίμων με ζύμωση, τη μελέτη του αρωματικού χαρακτήρα των τροφίμων, καθώς και την αξιοποίηση αγροτοβιομηχανικών υποπροϊόντων για την παραγωγή νέων προϊόντων προστιθέμενης αξίας.

Κεντρική φωτογραφία: Μετακινούμενη κτηνοτροφία στα Βαρδούσια. Φωτογραφία: Κωνσταντίνος  Πελεκάνος.