“Ανοίξτε” τα αγροκτήματά σας

Σημαντική είναι η υποστήριξη που προσφέρει η Ευρωπαϊκή Ένωση στο θεσμό των ανοικτών αγροκτημάτων, τα οποία για μια επιλεγμένη ημέρα ή ακόμη και για ορισμένες ημέρες σε ετήσια βάση δέχεται επισκέπτες σε οργανωμένη βάση.

Σήμερα, οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν σε πόλεις, δίχως να έχουν κάποιου είδους επαφή με όσους παράγουν τα τρόφιμα τους. Στις περισσότερες των περιπτώσεων αγνοούν το σύνολο των πτυχών που αφορούν την καθημερινότητα των κτηνοτρόφων, τυροκόμων, γεωργών, αγροτών κ.ά. Σε αυτό το σημείο κάνουν την εμφάνισή τους οι ‘ημέρες ανοικτού αγροκτήματος’, που επιτρέπουν στους επισκέπτες να περιηγηθούν στους χώρους, να κατανοήσουν τη λειτουργία μιας αγροτοκτηνοτροφικής ή γεωργικής εκμετάλλευσης, καθώς επίσης και να μάθουν περισσότερα για την καθημερινότητα των επαγγελματιών των προαναφερθέντων κλάδων.

Αυτές, μπορούν να διοργανωθούν από έναν επαγγελματία του αγροκτηνοτροφικού κλάδου ή ακόμη καλύτερα από μια ομάδα που αποφασίζουν να κάνουν ένα… άνοιγμα προς την ευρύτερη περιοχή, προσκαλώντας ουσιαστικά τους κατοίκους να επισκεφτούν τις εγκαταστάσεις τους. Μάλιστα, προκειμένου να ενισχυθεί σημαντικά ο αντίκτυπος, οι ημέρες αυτές συνήθως διοργανώνονται ως μέρος τοπικών, περιφερειακών ή εθνικών πρωτοβουλιών που διαρκούν από μια συγκεκριμένη ημέρα μέχρι κι ένα Σαββατοκύριακο.

Μάλιστα, η ημέρα ανοικτού αγροκτήματος μπορεί να περιλαμβάνει και την ευκαιρία της προβολής και γευστικής δοκιμής τροφίμων τοπικής καλλιέργειας, ενώ στο ίδιο κλίμα μπορούν να διοργανωθούν και μια σειρά από εκπαιδευτικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες που απευθύνονται σε παιδιά ως μέρος σχολικών επισκέψεων ή ως ημερήσια σχολική εκδρομή.

Ένα ανοιχτό αγρόκτημα επιτρέπει στο κοινό να επισκεφτεί τους παραγωγούς της περιοχής του, αποκτώντας μια καλύτερη εικόνα της καθημερινής τους διαδικασίας. Κάτι, που μπορεί να αυξήσει την ευαισθητοποίηση σχετικά με την εργασία που απαιτεί η παραγωγή των τροφίμων, ενώ δημιουργεί ισχυρότερους δεσμούς μεταξύ των καταναλωτών, των παραγωγών και των εν γένει αγροτικών κοινοτήτων.

Η εμπειρία άλλων ευρωπαϊκών χωρών 

Θα πρέπει να υπογραμμιστεί πως στην υπόλοιπη Ευρώπη υπάρχουν ημέρες ανοικτού αγροκτήματος. Σε ορισμένες χώρες αποτελούν μια καθιερωμένη ημερομηνία στο αγροτικό ημερολόγιο, ενώ σε ορισμένες άλλες είναι μια σχετικά νέα πρακτική. Έτσι, λοιπόν, οι ημέρες ανοικτού αγροκτήματος διοργανώνονται στη Γερμανία από το 1996, αρχικά από τοπικούς γεωργούς, ενώ σήμερα στηρίζονται από περιφερειακές και εθνικές αρχές, τοπικά εμπορικά επιμελητήρια και την Ένωση Γερμανών Γεωργών. Όσο για το χρόνο της διεξαγωγής τους, συνήθως πραγματοποιούνται από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο με δραστηριότητες που περιλαμβάνουν πληροφορίες για την κτηνοτροφία, επιδείξεις μηχανημάτων γεωργικής εκμετάλλευσης, παραστάσεις και παιχνίδια για τα παιδιά.

Στην Αγγλία από το 2006 έχει θεσμοθετηθεί η “Κυριακή Ανοιχτού Αγροκτήματος”  (Open Farm Sunday- https://farmsunday.org/) σε ετήσια βάση. Πρόκειται για μια εθνική εκδήλωση υψηλού κύρους που προσελκύει σημαντικούς χορηγούς, στην οποία και συμμετέχουν σχεδόν 400 αγροκτήματα που διοργανώνουν δραστηριότητες για κάτι παραπάνω από 200.000 επισκέπτες. Μέχρι σήμερα, περισσότεροι από 1.350 αγροκτήματα έχουν συμμετάσχει στον εν λόγω θεσμό, φιλοξενώντας παραπάνω από 1,25 εκατ. επισκέπτες. Τα αγροκτήματα εκεί διοργανώνουν Σχολικές Ημέρες Ανοιχτού Αγροκτήματος (κάθε Ιούνιο).

Σε ορισμένες χώρες της Ένωσης, έχει καθιερωθεί η έννοια του εκπαιδευτικού ή παιδαγωγικού αγροκτήματος, που υποδέχεται σε τακτά χρονικά διαστήματα παιδιά και νέους με απώτερο σκοπό τη διδασκαλία τους σχετικά με την κτηνοτροφία, την γαλακτοκομία, την γεωργία, τη ζωοκομία κ.ο.κ. Πρόκειται για ένα είδος ανοιχτού αγροκτήματος, το οποίο όμως διαθέτει εγκαταστάσεις και οργανωτική δομή που έχει αναπτυχθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να στηρίξει εκπαιδευτικές δραστηριότητες.

Η Γαλλία έχει ένα από τα πλέον ανεπτυγμένα δίκτυα εκπαιδευτικών αγροκτημάτων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχοντας κάτι παραπάνω από 1.400 σημεία. Ανάλογα δε, με τον τύπο των δραστηριοτήτων που διοργανώνουν, αποτελούν συχνά μέρος ενός εθνικού, περιφερειακού ή ακόμη και τοπικού δικτύου που εργάζεται για τη στήριξη και προώθηση του έργου τους. Ιδιαίτερα πλούσια είναι και η εμπειρία της Ιταλίας στο συγκεκριμένο ζήτημα, καθώς διαθέτει περισσότερα από 2.500 διαπιστευμένα εκπαιδευτικά αγροκτήματα τα οποία μάλιστα χρηματοδοτούνται από τις εθνικές αρχές.

Πως θα πετύχει μια τέτοια πρωτοβουλία

• Επιχειρήστε ώστε η πρωτοβουλία σας διαθέτει κάποιον οργανισμό, περιφερειακό, εθνικό, ευρωπαϊκό,  που θα παίζει συντονιστικό ρόλο, ενώ ιδιαίτερα χρήσιμο όσο και πιο αποδοτικό θα ήταν εάν η εν λόγω ενέργεια περιλαμβάνει κι άλλα αγροκτήματα που εδρεύουν στην ευρύτερη περιφέρειά σας.
• Αναζητήστε και εντοπίστε σημεία ενδιαφέροντος γύρω από τα οποία θα μπορούσατε να διοργανώσετε δραστηριότητες που θα ενθουσιάσουν τους επισκέπτες σας. Τέτοιες θα μπορούσαν να ήταν οργανωμένοι ενημερωτικοί περίπατοι στο αγρόκτημα, βόλτες με άλογα ή με τη ρυμούλκα του τρακτέρ, “ζωντανές” επιτόπιες επιδείξεις που αφορούν τη φροντίδα των ζώων, τα μηχανήματα και την παραγωγή, καλλιτεχνικές και χειροτεχνικές δραστηριότητες, γευστικές δοκιμές της παραγωγής κ.ο.κ.
• Στην περίπτωση κατά την οποία παράγετε κάποιο τρόφιμο ή ποτό, το οποίο με τη σειρά του αποτελεί ειδικότητα της περιφέρειας ή περιοχής σας, τότε θα αποκτούσε ξεχωριστή σημασία εάν μπορούσατε να το εντάξετε με κάποιο τρόπο στην όλη εκδήλωση.
• Φροντίστε να δώσετε κατά το δυνατόν μεγαλύτερη δημοσιότητα στο γεγονός, δημιουργώντας και αναρτώντας αφίσες, διανέμοντας φυλλάδια, επικοινωνώντας με τα τοπικά σχολεία, δημοσιοποιώντας το σε τοπικές και περιφερειακές εφημερίδες κ.ά.
• Κατά τη διαδικασία του σχεδιασμού κάποιων περιηγητικών διαδρομών στο αγρόκτημα, λάβετε υπόψιν σας τα ενδιαφέροντα και τις ανάγκες των επισκεπτών, το διαθέσιμο χρόνο, την απόσταση, καθώς επίσης και την πιθανή πρόβλεψη του καιρού.
• Καθώς είναι περίπου βέβαιο πως στην εκδήλωση θα λάβουν μέρος και μικροί φίλοι, λάβετε σχετική μέριμνα για αυτούς σχεδιάζοντας και οργανώνοντας αποκλειστικές δραστηριότητες για τους ίδιους. Για παράδειγμα, μπορείτε να πραγματοποιήσετε ένα κυνήγι θησαυρού, ομαδικά παιχνίδια στους χώρους του αγροκτήματος, κουίζ κ.ά.
• Λάβετε μέριμνα ώστε στο χώρο του αγροκτήματός σας διαθέτετε αρκετούς βοηθούς παρόντες (π.χ. υπάλληλοι, μέλη της οικογένειας, συγγενείς, φίλοι, εθελοντές), προκειμένου να βοηθούν τους επισκέπτες. Μοιράστε τους ρόλους, ενώ φροντίστε να έχετε διαρκή επαφή και επικοινωνία μαζί τους έτσι ώστε να είστε σε θέση να δώστε λύση σε όποιο -τυχόν- πρόβλημα προκύψει.
• Τοποθετήστε πινακίδες ώστε να μπορούν οι επισκέπτες να προσανατολιστούν στο χώρο, ενώ ειδική σήμανση θα πρέπει να υπάρχει και για μια σειρά από σημεία αυξημένου ενδιαφέροντος, όπως λ.χ. το parking, τις τουαλέτες κ.ά.
• Φροντίστε ώστε να τηρείτε όλες τις απαραίτητες διαδικασίες υγιεινής και ασφάλειας στους χώρους σας.
• Τοποθετήστε σε εμφανές σημείο ένα βιβλίο επισκεπτών, ένα κουτί για σχόλια ή ακόμη και ένα απλό ερωτηματολόγιο, έτσι ώστε να καταγράψετε τις εντυπώσεις των επισκεπτών σας. Με αυτό τον τρόπο, θα μπορέσετε να βελτιώσετε τυχόν παραλείψεις ή κενά, διοργανώνοντας μια ακόμα καλύτερη εκδήλωση την επόμενη φορά.
• Προωθήστε την εκδήλωση μέσω των social media. Τόσο πριν όσο και μετά την ίδια την εκδήλωση. Μοιραστείτε βίντεο, φωτογραφίες και posts τα οποία θα αποτυπώνουν τον παλμό και το κλίμα που επικράτησε στους χώρους του αγροκτήματός σας.

Στήριξη από την Ε.Ε. 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Ε.) επιχειρεί να στηρίξει και να προάγει ενέργειες και δράσεις όπως αυτή του ανοικτού αγροκτήματος σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τη γνώση του καταναλωτικού κοινού σχετικά με το φάσμα των εργασιών που διεκπεραιώνει ένας γεωργός ή κτηνοτρόφος, ποιες τεχνολογίες αιχμής χρησιμοποιούνται για την παραγωγή των τροφίμων, το ρόλο που παίζουν στην παραγωγή υψηλά ποιοτικών και θρεπτικών τροφίμων, στην φροντίδα του περιβάλλοντος και της διασφάλισης της ευημερίας των αγροτικών κοινοτήτων.

Έτσι, λοιπόν, η Ε.Ε. μέσω του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ) (www.enrd.ec.europa.eu), στηρίζει τη βιώσιμη ανάπτυξη των αγροτικών περιοχών. Ως μέρος του, υπάρχει διαθέσιμη χρηματοδότηση για την ανάπτυξη γεωργικών εκμεταλλεύσεων και επιχειρήσεων. Κάτι, που συνίσταται στη στήριξη για τη δημιουργία μη γεωργικών δραστηριοτήτων, όσο και σε επενδύσεις για τη δημιουργία και ανάπτυξη μη γεωργικών δραστηριοτήτων σε αγροτικές περιοχές.

Υπό αυτό το πρίσμα, η χρηματοδότηση θα μπορούσε να περιλαμβάνει και τις ημέρες ανοιχτού αγροκτήματος. Παράλληλα, υπάρχει και η Χρηματοδότηση της Ανάπτυξης με την Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινοτήτων (CLLD- http://www.ead.gr/index.php/el/), στα πλαίσια της οποίας κάτοικοι μπορούν να συγκεντρωθούν προκειμένου να δημιουργήσουν μια εταιρική σχέση και μετά να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν μια αναπτυξιακή στρατηγική που θα αφορά την κοινότητά τους. Οι εν λόγω τοπικές εταιρικές σχέσεις λαμβάνουν μακροπρόθεσμη ευρωπαϊκή χρηματοδότηση.

Η πρωτοβουλία LEADER στηρίζει προγράμματα αγροτικής ανάπτυξης σε τοπικό επίπεδο, που στοχεύουν να αναζωογονήσουν τις αγροτικές κοινότητες και να δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας. Αυτές, θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν και τις δραστηριότητες του ανοιχτού αγροκτήματος. Π.Μ.

Το φωτογραφικό υλικό προέρχεται από τα βρετανικά sites https://farmsunday.org/,  https://leafmarque.wordpress.com/  και http://camel-csa.org.uk/, οργανώσεων που προωθούν τις επισκέψιμες φάρμες.

Δημοσιεύτηκε στο 2ο τεύχος του Dairy News, Ιανουάριος- Μάρτιος 2016.