Ένας νέος γενετικός δείκτης που σύντομα θα δημοσιευτεί αναμένεται να βοηθήσει τους κτηνοτρόφους, αγελαδοτρόφους, γαλακτοπαραγωγούς, αλλά και όσους επαγγελματίες εν γένει εκτρέφουν αγελάδες γαλακτοπαραγωγής να αντιμετωπίσουν με ακόμη πιο ανθεκτικό τρόπο την φυματίωση των βοοειδών, αλλιώς και Bovine Tuberculosis (bTB).
Τι είναι και πως λειτουργεί το “TB Advantage”
Έχοντας την ονομασία “TB Advantage”, ο συγκεκριμένος γενετικός δείκτης εκτιμάται πως θα λειτουργήσει και ως ένα πρόσθετο μέτρο ελέγχου στην μάχη την αντιμετώπιση της εν λόγω μολυσματικής ασθένειας των βοοειδών, που μπορεί προκαλέσει μακροχρόνια προβλήματα οικονομικής (και όχι μόνο) φύσεως σε μια σειρά από άμεσα εμπλεκόμενους στον ευρύτερο τομέα της κτηνοτροφίας. Ο εν λόγω γενετικός δείκτης αναπτύχθηκε έπειτα από εκτενείς έρευνες τις οποίες πραγματοποίησαν το Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου, το Ινστιτούτο Roslin, καθώς επίσης το Κολέγιο Rural College (SRUC) της Σκωτίας, έχοντας και την αμέριστη υποστήριξη των Defra, της κυβέρνησης της Ουαλίας, αλλά και του βρετανικού Agriculture and Horticulture Development Board (AHDB).
Μέσω του “TB Advantage” αναμένεται να δίνεται μια σαφής ένδειξη αναφορικά με την γενετική προδιάθεση του ζώου απέναντι στην φυματίωση των βοοειδών, τονίζοντας εκείνα τα οποία μπορεί να είναι περισσότερο επιρρεπή σε λοιμώξεις ή στην πλέον… τραβηγμένη εκδοχή εκείνων που έχουν υψηλότερο βαθμό αντίστασης στην ίδια τη νόσο. Με την επιλογή ταύρων με υψηλή βαθμολογία απέναντι στο “TB Advantage”, οι αγελαδοτρόφοι, αγρότες, γαλακτοκόμοι θα είναι σε θέση να αναπαραγάγουν κοπάδια με σαφώς μεγαλύτερη και καλύτερη αντοχή απέναντι στην φυματίωση, η οποία -όπως συμβαίνει και σε κάθε αντίστοιχη γενετική βελτίωση- θα συσσωρευτούν με το πέρασμα των γενεών, γεγονός που οδηγεί σε μακροπρόθεσμα οφέλη.
Χρησιμοποιείται παράλληλα με τα υφιστάμενα μέτρα ελέγχου του Btb, συμπεριλαμβανομένων των υψηλών επιπέδων της βιοασφάλειας, την προστασία των ζώων απέναντι σε μολυσμένα άγρια ζώα, καθώς επίσης και συστηματικό έλεγχο των βοοειδών για τη νόσο.
Αλλαγή του τοπίου σε βάθος χρόνου
Πρόκειται δε για τον πρώτο γενετικό δείκτη σε παγκόσμια κλίμακα που αναπτύσσεται προκειμένου να βοηθήσει τους αγρότες, αγελαδοτρόφους και γαλακτοκόμους να εκθρέψουν κοπάδια με σαφώς καλύτερη αντίσταση απέναντι στην φυματίωση των βοοειδών. Το “TB Advantage” θα πρέπει να εκφράζεται σε μια κλίμακα που “τρέχει” συνήθως από -3 έως 3, παρόμοια με πολλούς γενετικούς δείκτες με τους οποίους οι κτηνοτρόφοι είναι εξοικειωμένοι με τη χρήση τους. Ο μέσος όρος του “TB Adsvantage” για όλους τους ταύρους με δείκτη 0.
Σχεδόν όλοι οι ταύροι Holstein -τόσο η αποδεδειγμένη κόρη όσο και οι νεαροί γονιδιωματικοί πρόγονοι- θα έχουν ένα δείκτη, και όσων θηλυκών μετρήθηκε ο γονότυπός τους, θα σημειωθούν για το “TB Advantage”. Μετά την αρχική κίνηση του δείκτη για τους ταύρους Holstein που θα δημοσιευθούν εντός των ημερών, το “TB Advantage” πρόκειται να δημοσιεύονται τρεις φορές το χρόνο από το “AHDB Dairy” ως μέρος των συνήθων γενετικών αξιολογήσεων.
Όπως τονίζει ο Marco Winters, Επικεφαλής Γενετικής του “AHDB Dairy”: “Η αντιμετώπιση οποιουδήποτε προβλήματος μέσω της αναπαραγωγής αποτελεί μια μακροπρόθεσμη όσο και βιώσιμη προσέγγιση, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά αποτελέσματα, με υψηλό δείκτη αξίας. Ωστόσο, οι εκτροφείς βοοειδών γαλακτοπαραγωγής πρέπει να εξετάσουν μια σειρά από χαρακτηριστικά τα οποία κρίνονται ως ιδιαίτερης σημασίας για την ίδια την επιχείρηση και τα ζώα τους. Η δε, αναπαραγωγή για ανθεκτικότητα απέναντι στην φυματίωση των βοοειδών θα πρέπει να αποτελεί μόνο ένα μικρό μέρος της ευρύτερης στρατηγικής για την αναπαραγωγή τους”.
Ο καθηγητής Mike Coffey, ο οποίος και ηγείται της ομάδας των ερευνητών στο SRUC αναλύει κάτι παραπάνω από 650.000 αρχεία βοοειδών ως μέρος της διαδικασίας για την ανάπτυξη του γενετικού δείκτη σημείωσε πως η κληρονομικότητα στην αντοχή απέναντι στο bTB κινείται περίπου στα επίπεδα του 9%. “Κάτι, που σημαίνει πως από το σύνολο της μεταβολής που μπορεί να ανιχνεύσει το χαρακτηριστικό, περίπου 9% οφείλεται σε λόγους γενετικής”, τόνισε χαρακτηριστικά και συνέχισε: “Αυτό είναι στο ίδιο επίπεδο με κάποια άλλα χαρακτηριστικά και σημάδια που άπτονται της γενικότερης υγείας, συμπεριλαμβανομένων των σωματικών κυττάρων, τα οποία οι γαλακτοπαραγωγοί βελτιώνουν μέσω της αναπαραγωγής για μια σειρά ετών.
Τα παραπάνω μας δίνουν -περίπου- τη βεβαιότητα πως το “TB Advantage” θα αποτελέσει ένα αποτελεσματικό εργαλείο στην μάχη απέναντι στο bTB,. Ωστόσο, αυτό δεν αναιρεί τα υπόλοιπα μέτρα ελέγχου που πρέπει να συνεχίσουν να λαμβάνονται στο πλαίσιο του ευρύτερου σχεδίου εξάλειψης της ασθένειας”.
Τα “πως” και “γιατί” της φυματίωσης των βοοειδών
Τι είναι, όμως, η φυματίωση των βοοειδών; Πρόκειται για μια λοιμώδη νόσο που συνήθως διακρίνεται από ιδιαίτερα αργό ρυθμό εξέλιξης. Από το συγκεκριμένο μικρόβιο προσβάλλονται διάφορα όργανα του σώματος των βοοειδών στα οποία σχηματίζονται φυμάτια. Το δε νόσημα έχει μεγάλη σημασία τόσο για την ευρύτερη οικονομία του κλάδου των βοοειδών, όσο και για τη δημόσια υγεία εν γένει.
Η φυματίωση των βοοειδών οφείλεται σε ένα μικρόβιο που ονομάζεται Mycobacterium bovis. Προσβάλει δε, πρωτίστως τα βοοειδή και δευτερευόντως τις κατσίκες, τα γουρούνια και τα ελάφια. Όσο για τα πρόβατα και τα άλογα είναι περισσότερο ανθεκτικά και προσβάλλονται σπάνια από την λοιμώδη νόσο.
Αναφορικά με τον τρόπο μετάδοσης της νόσου στα βοοειδή, αυτή μπορεί να λάβει χώρα μέσω μιας σειράς από περιστάσεις. Συγκεκριμένα:
- Από το αναπνευστικό σύστημα, με την εισπνοή του μικροβίου.
- Από το πεπτικό σύστημα μέσω της κατανάλωσης τροφής ή νερού που έχει μολυνθεί από κόπρανα, ούρα, σάλιο ή άλλα εκκρίματα από τη μήτρα του άρρωστου ζώου. Με τον ίδιο τρόπο η συγκεκριμένη νόσος μπορεί να μεταδοθεί, όταν οι ταΐστρες είτε οι ποτίστρες μολύνονται από άρρωστα ζώα.
- Από την άρρωστη μητέρα στο νεογνό κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή με το μολυσμένο γάλα.
- Μέσω του σπέρματος μολυσμένου ταύρου.
- Με τους μολυσμένους καθετήρες μήτρας και θηλών, καθώς επίσης και με τα αντίστοιχα μολυσμένα θήλαστρα των αρμεκτικών μηχανών.
Όσο για τα συμπτώματα που “δείχνουν” πώς έχει ήδη εκδηλωθεί η φυματίωση στα βοοειδή, περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την απώλεια σωματικού βάρους, τη νωθρότητα, το ξηρό όσο και θαμπό τρίχωμα, μια σειρά από αναπνευστικά συμπτώματα (λ.χ. βήχας, δύσπνοια κ.ά.), δυσφαγία, τυμπανισμός, αποβολές, γέννηση ασθενικών μοσχαριών, πρήξιμο, υπερτροφία του μαστού και των επιχώριων λεμφαδένων (ελιές) κ.ά.
Εκτός, όμως, από τα βοοειδή εν γένει, στα γουρούνια τα συμπτώματα της νόσου όχι μόνο δεν είναι ευδιάκριτα, αλλά αντιθέτως το ίδιο το ζώο δείχνει και απόλυτα υγιές! Στις δε κατσίκες, τα συμπτώματα κάνουν την εμφάνισή τους στο αναπνευστικό σύστημα (π.χ. βήχας ή δύσπνοια), ενώ σε άλλες περιπτώσεις προκαλούνται βλάβες στο έντερο και η νόσος εκδηλώνεται μέσω της εμφάνισης διάρροιας.
Παράλληλα, θα πρέπει να επισημανθεί πως η εν λόγω νόσος είναι ιδιαίτερα σημαντική και για τη δημόσια υγεία. Κι αυτό, καθώς ο άνθρωπος μπορεί να προσβληθεί έπειτα από την κατανάλωση μη-παστεριωμένου γάλακτος ή γαλακτοκομικών προϊόντων τα οποία με τη σειρά τους παρασκευάζονται από μη-παστεριωμένο γάλα, αλλά και μετά από την εισπνοή σωματιδίων σκόνης στους χώρους σταβλισμού μολυσμένων ζώων. Υπό αυτή την έννοια, η φυματίωση των βοοειδών θεωρείται επαγγελματική ζωοανθρωπονόσος, αφού συνήθως μολύνονται κτηνοτρόφοι, αγελαδοτρόφοι, γαλακτοπαραγωγοί, κτηνίατροι κ.ά.
Σπάνιες είναι οι περιπτώσεις κατά τις οποίες ο άνθρωπος μπορεί να μολυνθεί μέσω της κατανάλωσης κρέατος που προέρχεται από μολυσμένα με φυματίωση ζώα. Μπορεί δε, να συμβεί μόνο στις περιπτώσεις κατά τις οποίες το συγκεκριμένο κρέας δεν έχει ελεγχθεί.
Θα πρέπει να υπογραμμιστεί πως από τα τέλη -περίπου- της δεκαετίας του ’70, στην Ελλάδα εφαρμόζεται ένα εξειδικευμένο πρόγραμμα εκρίζωσης της φυματίωσης των βοοειδών. Σκοπός του είναι η διαπίστωση των θετικών στη φυματίωση βοοειδών και εν συνεχεία η έγκαιρη απομάκρυνσή τους από την εκτροφή, προκειμένου να μην αποτελούν κίνδυνο για τα υπόλοιπα ζώα του κοπαδιού, αλλά και για τη δημόσια υγεία εν γένει. Μεταξύ των μέτρων που λαμβάνονται εάν διαπιστωθεί η ύπαρξη ζώων θετικών στη φυματίωση εντός των κόλπων μιας εκτροφής βοοειδών, συμπεριλαμβάνονται η άμεση σφαγή των μολυσμένων ζώων, η απομόνωση της εκτροφής και αποφυγή επαφής με τα υπόλοιπα ζώα, η απολύμανση με κατάλληλα απολυμαντικά όλων των υλικών, των εργαλείων, των μεταφορικών μέσων και των κτιρίων της εκτροφής, η δε κοπριά και το άχυρο που χρησιμοποιείται για στρωμνή καταστρέφονται ή καλύπτονται με χώμα κ.ο.κ.
Τι γίνεται με το γάλα και το κρέας
Αναφορικά με το γάλα που προέρχεται από μολυσμένα ζώα δεν χρησιμοποιείται για ανθρώπινη κατανάλωση. Αντιθέτως, συγκεντρώνεται σε ένα ξεχωριστό δοχείο και μπορεί να αξιοποιηθεί μόνο για τη διατροφή ζώων, αφού προηγουμένως έχει υποστεί την κατάλληλη θερμική επεξεργασία. Το δε γάλα που προέρχεται από μη μολυσμένα ζώα μιας μολυσμένης εκτροφής χρησιμοποιείται μόνο για την παρασκευή θερμικά επεξεργασμένου γάλακτος ή γαλακτοκομικών προϊόντων προς ανθρώπινη κατανάλωση, αφού προηγουμένως έχει υποβληθεί σε εκτενή έλεγχο εκ μέρους κτηνιάτρου ή της αρμόδιας περιφερειακής κτηνιατρικής αρχής.
Όσο για το κρέας, ζώα θετικά στη φυματίωση σφάζονται σε εγκεκριμένα σφαγεία και κάτω από συγκεκριμένες υγειονομικές προϋποθέσεις. Κατά τη διάρκεια του κρεοσκοπικού ελέγχου, τα σφάγια που έχουν αλλοιώσεις γενικευμένης φυματίωσης, κατάσχονται και καταστρέφονται. Σε περίπτωση που οι αλλοιώσεις της φυματίωσης είναι εντοπισμένες, το αντίστοιχο όργανο ή τμήμα κατάσχεται και το υπόλοιπο σφάγιο διατίθεται για ανθρώπινη κατανάλωση, εφόσον κατά τα λοιπά πληροί τις προϋποθέσεις. Π.Μ.
Δημοσιεύτηκε στο 2ο τεύχος του Dairy News, Μάρτιος 2016.