Η γαλακτοπαραγωγική ζώνη της Θεσσαλίας, η οποία δίνει τον ‘τόνο’ στις κτηνοτροφικές και γαλακτοκομικές εξελίξεις και συγκεντρώνει μερικές από τις κορυφαίες ελληνικές γαλακτοβιομηχανίες, διαθέτει όλες τις δυνατότητες για να πρωταγωνιστήσει στην βιομηχανία τροφίμων και ποτών, αλλά κουβαλάει και αρκετά από τα ‘βαρίδια’ που ταλαιπωρούν την ελληνική παραγωγή.
Ρεπορτάζ & φωτογραφίες: Θανάσης Αντωνίου
Το Dairy News δίνει τον λόγο σε δύο εκπροσώπους της πρωτογενούς παραγωγής στην Θεσσαλία, οι οποίοι με διαφορετική οπτική ο καθένας και με διαφορετικές πορείες ‘συναντιούνται’ στην προσπάθεια να παράξουν υψηλού επιπέδου πρώτη ύλη, σε βιώσιμες κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις και με την εξαιρετική αυτή πρώτη ύλη να διαμορφώσουν το σύγχρονο πρόσωπο της ελληνικής γαλακτοπαραγωγής.
Ο Αναστάσιος Γκουγκουλιάς, ο πρώτος από τους δύο συνομιλητές μας, είναι σήμερα διευθύνων σύμβουλος του Συνεταιρισμού Αιγοπροβατοτρόφων Ελασσόνας ‘Γάλα Ελάςς’ και μάς περιγράφει την εικόνα που επικρατεί. «Δυστυχώς, τα πράγματα δεν πάνε, όπως τα περιμέναμε. Υπάρχει μεγάλη ακρίβεια στις πρώτες ύλες κι όσο κι αν έχει αυξηθεί η τιμή του γάλακτος, δεν μπορεί να καλυφθεί η αύξηση των τιμών στις πρώτες ύλες, που φτάνει μέχρι και το 50%. Πέρυσι, το ποσοστό κέρδους των παραγωγών ήταν πολύ καλύτερο από φέτος» μας λέει με απογοήτευση.
Ο Συνεταιρισμός, ευτυχώς, πάει καλά. Οι παραγωγοί του εκτρέφουν περίπου 40.000 αιγοπρόβατα και παράγουν περίπου 9.000 τόνους αιγοπρόβειο γάλα το έτος, το οποίο δίνουν σε διάφορες γαλακτοβιομηχανίες της Θεσσαλίας. Ο Συνεταιρισμός φροντίζει κάθε χρονιά να υπογράφει συμβόλαια με τέσσερις-πέντε βιομηχανίες για το γάλα του.
Την προηγούμενη χρονιά, τα πρώτα συμβόλαια του Συνεταιρισμού ξεκίνησαν στο 1,23- 1,24 ευρώ το λίτρο για το πρόβειο γάλα και έφτασαν, στο τέλος της περιόδου, στα 1,50-1,55 ευρώ. Οι ίδιοι, πάντως, θεωρούν ότι το κόστος της παραγωγής έχει ανέλθει σε δυσθεώρητα επίπεδα. Σε ορισμένες περιοχές ξεπερνάει το 1,60 ευρώ, οπότε ανάλογα μεγάλη θα έπρεπε να είναι και η τιμή του γάλακτος.
Προσωπικό: Ποιος να το βρει και πού;
Ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει η κτηνοτροφία στην Θεσσαλία, όπως άλλωστε και στην υπόλοιπη Ελλάδα, είναι το ζήτημα της γήρανσης των κτηνοτρόφων και η έλλειψη εργατικών χεριών. Ο αντιπρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φέτας κι εκπρόσωπος της Πανελλήνιας Ένωσης Κτηνοτρόφων (ΠΕΚ), Μιχάλης Τζιότζιος, θεωρεί ότι η έλλειψη προσωπικού είναι -κατά πάσα πιθανότητα- το μείζον πρόβλημα του κλάδου.
«Η κτηνοτροφία αντιμετωπίζει τρία σημαντικά προβλήματα: ζωοτροφές, προσωπικό και ενέργεια. Ίσως, το προσωπικό να είναι το πιο σοβαρό, καθώς δεν βλέπω να λύνεται άμεσα. Όποιος κτηνοτρόφος δεν έχει διάδοχη κατάσταση στην οικογένειά του, θα κλείσει τη φάρμα του. Από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχουν νέοι για να δουλέψουν στην κτηνοτροφία. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κτηνοτροφία θα συρρικνωθεί» μας λέει ο μαχητικός κτηνοτρόφος με τη μακρά παρουσία στα συνδικαλιστικά ζητήματα.
Ανάλογη είναι η εικόνα που μας περιγράφει και ο Αναστάσιος Γκουγκουλιάς, του Συνεταιρισμού ‘Γάλα Ελάςς’. «Δανοί, Βέλγοι και Ολλανδοί βρίσκονται -απ΄ όσο γνωρίζω- στις επάλξεις ενός αγώνα για να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της γήρανσης του κτηνοτροφικού επαγγέλματος, διότι κανένας νέος κι εκεί δεν θέλει να γίνει κτηνοτρόφος. Δύσκολη δουλειά, μικρά τα οφέλη ακόμα και σ’ εκείνες τις κτηνοτροφικές αγορές» μας λέει.
Ο ίδιος θεωρεί ότι το πρόβλημα οφείλεται εν μέρει και στην πολιτική που έχει ακολουθήσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα τελευταία χρόνια: η Ευρώπη έχει πραγματοποιήσει στροφή προς την ‘πράσινη’ οικονομία και την προστασία του περιβάλλοντος -την ίδια στιγμή που ούτε οι ΗΠΑ ούτε η Κίνα δείχνουν διάθεση να προστατεύσουν το περιβάλλον- εφαρμόζοντας πιο αυστηρές νομοθεσίες. Το αποτέλεσμα είναι τα ευρωπαϊκά προϊόντα να παράγονται με αυξημένο κοστολόγιο. «Η Ευρώπη δείχνει και στον τομέα αυτόν τον δρόμο, αλλά… έρχονται μετά οι Αμερικανοί, οι Αργεντινοί κ.ά. για να πουλήσουν στην Ευρώπη τα φθηνότερα προϊόντα τους» μας λέει ειρωνικά.
Πολιτεία
Ο Αναστάσιος Γκουγκουλιάς, του Συνεταιρισμού ‘Γάλα Ελάςς’, εκτιμάει πως η Πολιτεία αντιλαμβάνεται τα προβλήματα του αγροκτηνοτροφικού κλάδου. Όμως, δεν βοηθά στον βαθμό και με τον τρόπο που θα έπρεπε και διευκρινίζει: «Δεν ζητάμε επιδοτήσεις, έκτακτες ή μη. Αυτά είναι χρήματα για μία ή δύο χρονιές, για έκτακτα γεγονότα, όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία. Τα προβλήματα λύνονται με σχέδιο σε βάθος χρόνου κι αφού ιεραρχηθούν κι επιλυθούν πρώτα κάποια, με ενιαία πολιτική απ΄ όλα τα κόμματα, διότι η αγροτική πολιτική δεν είναι διάρκειας τριών ή τεσσάρων χρόνων, όσο κυβερνάει ένα κόμμα ή όσο είναι στο υπουργείο ο τάδε ή ο δείνα πολιτικός».
Ο Συνεταιρισμός Αιγοπροβατοτρόφων Ελασσόνας ‘Γάλα Ελάςς’, ευτυχώς, δεν έχει χάσει ζωικό κεφάλαιο τα τελευταία χρόνια. Αντιθέτως, έχει αυξηθεί το δυναμικό του. Είναι γνωστό, όμως, ότι πολλοί κτηνοτρόφοι σε όλη την Ελλάδα, κι όχι μόνο την Θεσσαλία, μειώνουν τα ζώα τους για να μπορέσουν να επιβιώσουν, καθώς δεν υπάρχουν εργατικά χέρια για να συντηρηθούν μεγάλα κοπάδια.
«Πρέπει το ΥπΑΑΤ να αναλάβει πρωτοβουλία για να μπορέσει η ελληνική κτηνοτροφία να εξασφαλίσει εργατικά χέρια στην παραγωγή» μας λέει ο Αναστάσιος Γκουγουλιάς και μας ενημερώνει πως ο Συνεταιρισμός έχει κάνει ήδη τις εισηγήσεις του στο ΥπΑΑΤ και περιμένει τα αποτελέσματα. «Ξέρετε, όμως, οι μετακλήσεις ξένων εργατών είναι μια λύση ‘ανάγκης’. Η κτηνοτροφία πρέπει να γίνει μια τυποποιημένη παραγωγική διαδικασία, έτσι ώστε να μην έχουμε ανάγκη τόσα πολλά εργατικά χέρια. Χρειάζεται να φτάσουμε σε ένα επίπεδο τέτοιο, ώστε μια οικογένεια να μπορεί να δουλέψει ένα κοπάδι. Αυτό προϋποθέτει σωστή διαμόρφωση των σταβλικών εγκαταστάσεων, σύγχρονο μηχανολογικό εξοπλισμό, οικονομίες κλίμακας κ.λπ. Δεν θα κουβαλάμε μπάλες πλέον… » μας λέει ο συνεταιριστής.
Φέτα: Φρουρά για την προστασία της
Ο αντιπρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Φέτας κι εκπρόσωπος της Πανελλήνιας Ένωσης Κτηνοτρόφων (ΠΕΚ), Μιχάλης Τζιότζιος, γνωρίζει όσο λίγοι τα ζητήματα που έχουν προκύψει στην φέτα κι έχοντας μακρά εμπειρία σε θεσμικούς φορείς και δημόσιες υπηρεσίες, μπορεί και λέει τα πράγματα με τ’ όνομά τους.
Η Διεπαγγελματική Οργάνωση, της οποίας είναι μέλος του διοικητικού συμβουλίου, άνοιξε διάλογο με τον υπουργό και ζητάει χρηματοδότηση και θεσμικό ρόλο. Όπως μας ενημέρωσε ο Μιχάλης Τζιότζιος, η Διεπαγγελματική διεκδικεί από τον ΕΛΓΟ- Δήμητρα ένα ποσοστό των χρημάτων που εισπράττει από τους κτηνοτρόφους, από το αποθεματικό του δηλαδή, το οποίο ανέρχεται σε περίπου 60 εκατ. ευρώ. Ταυτόχρονα, διεκδικεί θεσμικό ρόλο, διότι, όπως με έμφαση τονίζει ο Μιχάλης Τζιότζιος, «οι ελεγκτικοί μηχανισμοί του ΕΛΓΟ είναι, δυστυχώς, ανύπαρκτοι εδώ και πάνω από μία δεκαετία. Ζητάμε να κάνουμε εμείς τους ελέγχους και στο ράφι του λιανεμπορίου και στους χώρους μαζικής εστίασης».
Όπως είναι γνωστό, η Διεπαγγελματική βρίσκεται στην εκκίνηση κι έχουν ήδη συμφωνηθεί οι εκπροσωπήσεις στο 9μελές διοικητικό συμβούλιο (μετά κι από κάποιες όχι και τόσο ‘φιλικές’ αντιδικίες). Πρώτος στόχος είναι να περιέλθει η κατοχύρωση της φέτας στην ίδια την Διεπαγγελματική, για να μπορεί να την εκπροσωπεί με πλήρη νομιμότητα στο εξωτερικό ως η νόμιμη (η Διεπαγγελματική) κάτοχος της πιστοποίησης.
Δεύτερος στόχος είναι η δημιουργία νέου ελεγκτικού μηχανισμού, διότι ο ΕΦΕΤ κρίνεται ως ανεπαρκής. «Ακούσαμε ότι περίπου 100 παραβάσεις του ΠΟΠ δεν έχουν έρθει ποτέ στο φως της δημοσιότητας και είναι ‘χαμένες’ μεταξύ από υπηρεσία σε υπηρεσία. Εκατό παραβάσεις!» μας λέει αγανακτισμένος ο Μιχάλης Τζιότζιος και συμπληρώνει: «Παλαιότερα, στον Οργανισμό Γάλακτος, μπορούσαμε κι επιβάλλαμε ποινές, ενώ, σήμερα, για να επιβληθεί μια ποινή πρέπει να περάσει από διάφορες επιτροπές. Γι’ αυτό και δεν λαμβάνεται καμία απόφαση».
Πώς το κάνουν οι ξένοι;
Ο κτηνοτρόφος από την Θεσσαλία έχει επισκεφτεί την Ιταλία και Ελβετία, όπου διαπίστωσε ότι το σύστημα πιστοποίησης/ ελέγχων λειτουργεί διαφορετικά. Για παράδειγμα, στην Ιταλία, για το τυρί Pecorino Romano είχαν πιστοποιηθεί μόνο 39 επιχειρήσεις, που μπορούσαν να παράγουν αυτό το τυρί κι αυτοί οι ίδιοι διενεργούσαν τους ελέγχους. «Όταν ένας παραγωγός ετοιμαζόταν να διοχετεύσει στην αγορά μια ποσότητα του συγκεκριμένου τυριού, μια ειδική επιτροπή της Διεπαγγελματικής περνούσε από τις εγκαταστάσεις του, πραγματοποιούσε τον έλεγχο, έβαζε τη σφραγίδα της και μετά η ποσότητα έφευγε για την αγορά. Αυτός είναι ο στόχος μας» μας εξηγεί.
Πάντως, δεν απογοητεύεται, καθώς θεωρεί ότι ακόμη και μέσα από την παρούσα κρίση, η κτηνοτροφία προσφέρει ευκαιρίες, τις οποίες μπορεί να αξιοποιήσει ο σύγχρονος Έλληνας κτηνοτρόφος.
«Εάν είχαμε φθηνές ζωοτροφές και φθηνή ενέργεια για την πρωτογενή παραγωγή, έτσι ώστε να μπορεί να ελεγχθεί το κόστος, θα μπορούσαμε να περιμένουμε κάτι καλύτερο για την κτηνοτροφία μας» υποστηρίζει και φέρνει ως παράδειγμα το γεγονός ότι εδώ και χρόνια οι κτηνοτρόφοι ζητούν να τους δοθεί η δυνατότητα εγκατάστασης φωτοβολταϊκών στις στέγες των στάβλων. «Δεν είδαμε κάτι συγκεκριμένο τόσα χρόνια, αλλά, μόλις τώρα, κάτι πάει να ξεκινήσει» μας εκμυστηρεύεται. Όπως και μερικές χιλιάδες συνάδελφοί του στην Ελλάδα (ο αριθμός των οποίων συνεχώς μειώνεται… ), περιμένει ένα καλύτερο αύριο για την πρωτογενή παραγωγή.