Γεωργικοί ελκυστήρες: Τα «Σχέδια Βελτίωσης» ζεσταίνουν τις μηχανές τους
Απώλειες 11% στην αγορά κατά το 2023
Καθώς οι αγροκτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις βαίνουν και στην Ελλάδα προς ένα όλο και πιο εξελιγμένο στάδιο λειτουργίας, οι γεωργικοί ελκυστήρες γίνονται όλο και σημαντικότερα εργαλεία της καθημερινότητας. Χωρίς όμως κοινοτικές ενισχύσεις, δύσκολα αποκτάται ένα σύγχρονο και ισχυρό μηχάνημα από τον μέσο Έλληνα αγροκτηνοτρόφο.
Ρεπορτάζ: Θανάσης Αντωνίου. Φωτογραφίες: Massey Ferguson/Όμιλος Επιχειρήσεων Σαρακάκη, Νικόλαος Κοταρέλας
Όπως κι άλλοι κλάδοι του εξοπλισμού, τα οχήματα είναι ιδιαίτερα ‘ευαίσθητα’ στο κλίμα που επικρατεί στην παραγωγή, ενώ σημαντικές αποφάσεις των γεωργών και των κτηνοτρόφων εξαρτώνται πλέον από τον βαθμό, με τον οποίο εκταμιεύονται κοινοτικά κονδύλια και υλοποιούνται σημαντικά αναπτυξιακά έργα.
Η διεθνής αγορά
Το διεθνές οικονομικό κλίμα δεν είναι θετικό. Με έναν πόλεμο να βρίσκεται σε εξέλιξη επί ευρωπαϊκού εδάφους, με έναν ακόμη σε εξέλιξη στην Μέση Ανατολή και με την εφοδιαστική αλυσίδα που συνδέει την Κίνα με την Ευρώπη να βρίσκεται σε αναστάτωση εδώ κι ένα τρίμηνο, ο αγροτικός κόσμος και η βιομηχανία οχημάτων αντιμετωπίζουν με ιδιαίτερο σκεπτικισμό το αύριο.
Οι ανησυχίες που ξεκίνησαν εντός του 2022 παραμένουν μέχρι σήμερα, καθώς συνεχίζονται οι καθυστερήσεις στην παραγωγή, ενώ οι κοινοτικές πολιτικές για μείωση της εξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα δημιουργούν πρόσθετη αβεβαιότητα.
Η πλειονότητα των τρακτέρ που αγοράζονται στην Ελλάδα, περίπου το 65%, είναι δενδροκομικά τρακτέρ και το υπόλοιπο αφορά εξωχώραφα τρακτέρ (για βαμβάκι, σιτηρά, πατάτες κ.ά).
Σύμφωνα με την European Agricultural Machinery Industry Association (CEMA) , συνολικά, περίπου 215.000 ελκυστήρες ταξινομήθηκαν σε όλη την Ευρώπη το 2022, σύμφωνα με στοιχεία που προέρχονται από τα κράτη μέλη κι ανακοινώθηκαν επίσημα την άνοιξη του 2023- τα αποτελέσματα του 2023 θα ανακοινωθούν το αμέσως επόμενο διάστημα. Οι ταξινομήσεις γεωργικών ελκυστήρων μειώθηκαν το 2022 κατά 8,7%, σε σύγκριση με το 2021, καθώς εκείνη θεωρήθηκε ως η καλύτερη χρονιά για τις ταξινομήσεις γεωργικών ελκυστήρων στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια.
Από αυτές τις ταξινομήσεις, 59.300 ελκυστήρες ήταν 37kW (50 hp) και κάτω και 155.700 ήταν 38kW και άνω. Η Ομοσπονδία θεωρεί ότι 165.200 από αυτά τα οχήματα είναι γεωργικοί ελκυστήρες. Τα υπόλοιπα αποτελούνται από μια ποικιλία οχημάτων που, αν και μερικές φορές ταξινομούνται ως τρακτέρ, περιλαμβάνουν τετράτροχα, οχήματα side-by-side, τηλεσκοπικά μηχανήματα και ορισμένους άλλους τύπους εξοπλισμού.
Αβεβαιότητα στον κλάδο
Όπως εκτιμά η CEMA, ο αριθμός των τρακτέρ που ταξινομήθηκαν στην Ευρώπη κατά το 2022 «θα ήταν αναμφίβολα ακόμη υψηλότερος, αν δεν υπήρχαν οι συνεχιζόμενες διαταραχές στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού. Αυτές οφείλονται κυρίως στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της πανδημίας Covid-19, αλλά έχουν επιδεινωθεί μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022».
Τι προκάλεσε ο πόλεμος; Σύμφωνα με τη CEMA, ο πόλεμος οδήγησε σε εμπλοκές στην προμήθεια πρώτων υλών και εξαρτημάτων για τους κατασκευαστές και σε αυξήσεις των τιμών για τα ίδια αυτά αγαθά. Οι χρόνοι παράδοσης των ελκυστήρων παρέμειναν σημαντικά μεγαλύτεροι από το συνηθισμένο, φτάνοντας μέχρι και πάνω από έξι μήνες, όταν πριν από την πανδημία, δύο έως τρεις μήνες ήταν αρκετοί.
Οι κατασκευαστές τρακτέρ επηρεάστηκαν αρνητικά από τις υψηλές τιμές ενέργειας και καυσίμων κατά τη διάρκεια του 2022 κι αυτό, σύμφωνα με την Ομοσπονδία, οδήγησε αναπόφευκτα σε αύξηση των τιμών όλων των γεωργικών μηχανημάτων, συμπεριλαμβανομένων και των ελκυστήρων.
Τα ‘κρατήματα’ της αγοράς
Παρά την αναστάτωση στην παγκόσμια αλυσίδα εφοδιασμού, η ζήτηση για τρακτέρ και άλλα γεωργικά μηχανήματα στην Ευρώπη παραμένει ισχυρή. Σε αυτό έχουν συμβάλει οι ανεβασμένες τιμές των γεωργικών προϊόντων. Αν και οι τιμές των τροφίμων έχουν μειωθεί από τα υψηλά επίπεδα που παρατηρήθηκαν αμέσως μετά το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία, τα περισσότερα γεωργικά προϊόντα παραμένουν ακριβότερα από ό,τι τα προηγούμενα χρόνια.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Δείκτη Τιμών Τροφίμων του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας των Ηνωμένων Εθνών (FAO), οι τιμές έφτασαν σε πρωτοφανή επίπεδα την άνοιξη του 2022, ιδίως για τα φυτικά έλαια και τα δημητριακά, για τα οποία η Ουκρανία είναι σημαντικός παραγωγός. Ωστόσο, οι πλούσιες σοδειές σε άλλα μέρη της υφηλίου βοήθησαν το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων να προσαρμοστεί και επέτρεψε στις τιμές να ισορροπήσουν σε πιο χαμηλά επίπεδα.
Η ετήσια αναφορά της CEMA, την οποία αξιοποιούμε για το παρόν ρεπορτάζ, κάνει ιδιαίτερη μνεία στο γεγονός ότι η αν και η εικόνα της ζήτησης παρέμεινε γενικά θετική στην Ευρώπη, επηρεάστηκε από τις ακραίες καιρικές συνθήκες κατά τη διάρκεια του 2022. «Το μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου βίωσε καύσωνα και ξηρασία κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού, αλλά η κατάσταση ήταν πιο σοβαρή σε περιοχές της Νότιας Ευρώπης. Οι συνθήκες ξηρασίας εκεί είχαν σημαντικό αντίκτυπο στις καλλιέργειες και αναμφίβολα θα έχουν επηρεάσει τη ζήτηση για τρακτέρ και άλλα γεωργικά μηχανήματα, ιδίως στην Ιταλία, την Ισπανία και την Πορτογαλία» επισημαίνει η ετήσια αναφορά των Ευρωπαίων κατασκευαστών.
Τι αγοράζει η Ευρώπη
Το μεγαλύτερο μέρος της μείωσης των ταξινομήσεων γεωργικών ελκυστήρων μεταξύ 2021 και 2022 αφορούσε μηχανήματα κάτω των ελκυ97kW (130hp)- είναι αξιοπρόσεκτο πως στα μηχανήματα μικρότερα των 130 ίππων ο αριθμός των ταξινομήσεων ήταν κατά 15,2% μικρότερος από ό,τι το 2021. Αντίθετα, για τους πιο μεγάλους γεωργικούς ελκυστήρες, το ετήσιο σύνολο ήταν κατά 3,7% υψηλότερο από το προηγούμενο έτος. Τα μεγαλύτερα μηχανήματα αποτελούσαν το 39% των ευρωπαϊκών καταχωρησεων το 2022, έναντι 35% το 2021. Πρόκειται για εξέλιξη που ούτε η ίδια η CEMA μπορεί να ερμηνεύσει.
Σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, με τα οποία συνομίλησε το Dairy News, η εξέλιξη αυτή θα πρέπει να συνδέεται με το γεγονός ότι πανευρωπαϊκά οι μεγάλες εκμεταλλεύσεις αυξάνονται έναντι των μικρών αγροκαλλιεργητών και κτηνοτρόφων. Αυτές οι εκμεταλλεύσεις απαιτούν μεγαλύτερα οχήματα και, ασφαλώς, καλλιεργητές και κτηνοτρόφους με μεγάλη οικονομική επιφάνεια.
Τι αγοράζει η Ελλάδα
Η Ελλάδα παρουσιάζει τη χειρότερη εικόνα στον υποκλάδο των γεωργικών ελκυστήρων, καθώς σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της CEMA η πτώση που καταγράφτηκε κατά τη διάρκεια του 2022 ανήλθε σε 55%. Στην ουσία, η αγορά κόπηκε στη μέση σε μια χρονιά ιδιαίτερα δύσκολη για τον ελληνικό αγροτικό κόσμο, ο οποίος αντιμετώπισε τα απόνερα του πολέμου στην Ουκρανία και της ανεξέλεγκτης ανόδου των τιμών στην ενέργεια. Η Ελλάδα εισάγει τη συντριπτική πλειοψηφία των τρακτέρ από την Ευρώπη, όπου βρίσκονται τα εργοστάσια των μεγαλύτερων μαρκών του κόσμου. Τα τελευταία χρόνια αίσθηση έχει κάνει η άνοδος των ασιατικών μηχανημάτων (Ιαπωνία, Κορέα και Κίνα), τα οποία καταλαμβάνουν πλέον περίπου το 15%.
Τα πρώτα ανεπίσημα στοιχεία για το 2023 δείχνουν ότι στην Ελλάδα θα καταγραφεί πτώση της τάξης του 11%. Όλοι οι παράγοντες με τους οποίους συνομιλήσαμε εκτιμούν πως η πτώση της αγοράς κατά το περασμένο έτος οφείλεται στην απουσία Προγραμμάτων Βελτίωσης, τα οποία θεωρούνται ο κινητήριος μοχλός της συγκεκριμένης αγοράς. «Όταν μιλάμε για τρακτέρ της τάξης των 70-80.000 ευρώ, για τα οποία η επιδότηση μέσω των προγραμμάτων μπορεί να φτάσει μέχρι και το 60% της τιμής, αντιλαμβάνεστε ότι χωρίς τα προγράμματα αυτά είναι σχεδόν αδύνατο για τον μέσο αγρότη να προχωρήσει σε αγορά» μας είπε στέλεχος μεγάλης ελληνικής εταιρείας, η οποία διαθέτει πολυεθνικές μάρκες γεωργικών ελκυστήρων. «Η αγορά των τρακτέρ είναι μια κυματοειδής αγορά, καθώς ανεβαίνει όταν ‘τρέχουν’ επιδοτήσεις και υποχωρεί όταν αυτές διακόπτονται» , μάς εξηγεί ο συνομιλητής μας.
Για το 2024, όλοι οι συνομιλητές μας ‘βλέπουν’ αύξηση των πωλήσεων ελκυστήρων, και η εκτίμησή τους είναι ότι η αγορά μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 1.800 τρακτέρ. «Ο αγροτικός κόσμος αντιμετωπίζει ακόμα πρόβλημα ρευστότητας γι’ αυτόν τον λόγο, οι πωλήσεις κινούνται ακόμα χαμηλά, σε σχέση με παλαιότερες χρονιές» μάς είπε στέλεχος ελληνικής εταιρείας που δραστηριοποιείται στον κλάδο.
Μείωση του αγροτικού πληθυσμού
«Η αγροτική εκμετάλλευση στην Ελλάδα μπορεί να συρρικνώνεται σε απόλυτα νούμερα απασχολουμένων, η απόδοση όμως των καλλιεργειών αυξάνεται, όπως αυξάνεται και η συμμετοχή του αγροτικού κλάδου στο ακαθάριστο εθνικό προϊόν» ισχυρίζεται συνομιλητής μας, ο οποίος αναγνωρίζει μεν αλλά ερμηνεύει την αντίφαση ανάμεσα στον αριθμό αυτών που απασχολούνται στον πρωτογενή τομέα και της συνολικής παραγωγής.
Η αλήθεια όμως είναι ότι ο συνεχώς μειούμενος αριθμός των απασχολούμενων στην πρωτογενή παραγωγή πληθυσμού απασχολεί τους ανθρώπους του κλάδου των τρακτέρ. Όπως υποστηρίζει το στέλεχος της εισαγωγικής εταιρείας, με το οποίο συζητήσαμε τα του κλάδου, «Πριν 30-40 χρόνια το 20-25% του ενεργού πληθυσμού ήταν αγρότες κι αυτή τη στιγμή είμαστε κάτω από 10%, είναι δηλαδή μια φθίνουσα κατάσταση η οποία πράγματι προκαλεί ανησυχία. Οι εταιρείες είναι πλέον πάρα πολύ προσεκτικές στους προϋπολογισμούς τους κι είναι επίσης πολύ προσεκτικές στη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού τους».
Συνολικές ταξινομήσεις και ταξινομήσεις ελκυστήρων: Ελλάδα και χώρες μέλη του CEMA.
| 2022 | 2021 | Διαφορά | % ελκυστήρων- 2022 | |
| Ελλάδα ταξινομήσεις | 1.259 | 2.788 | -54,8% | 100% |
| Συνολικές ταξινομήσεις | 214.969 | 228.977 | -6,1% | 77% |
| Γεωργικοί ελκυστήρες | 165.228 | 180.926 | -8,7% | |
| 37kW και κάτω | 59.283 | 65.043 | -8,9% | |
| 38kW και πάνω | 155.686 | 163.934 | -5% |
Πηγή: CEMA. Επεξεργασία: Systematics International
Μερίδια τρακτέρ στην ελληνική αγορά, με βάση την ιπποδύναμη
| Ίπποι | Μερίδιο |
| >100 | 26,7% |
| 71-100 | 58,8% |
| 51-70 | 8,7% |
| 50> | 5,8% |
Πηγή: Εκτιμήσεις και προβλέψεις στελεχών της αγοράς