Κρήτη & Τυροκομία: ποιότητα, εξωστρέφεια αλλά και προβλήματα

Η Κρήτη είναι ένας γαλακτοκομικός και τυροκομικός παράδεισος καθώς εκεί παράγονται διάσημα στα πέρατα του κόσμου προϊόντα όπως η Γραβιέρα Κρήτης Π.Ο.Π. Το Dairy News σκιαγραφεί την εικόνα της αγοράς στο μεγάλο ελληνικό νησί, έτσι όπως αυτή διαμορφώνεται υπό το βάρος της πραγματικότητας: οικονομική κρίση, μειωμένη κατανάλωση, αύξηση του εισερχόμενου  τουρισμού κι ευκαιρίες εξαγωγών, προβληματική πιστοποίηση, ακόμα πιο προβληματικός έλεγχος κ.ά.

Ρεπορτάζ, συνεντεύξεις: Θανάσης Αντωνίου. 

 

 Οι έννοιες  ‘κτηνοτροφία’ και ‘γαλακτοκομία’ είναι δεμένες με την Κρήτη εδώ και χιλιετίες:  στο πανέμορφο νησί της Μεσογείου, ο Δίας, αυτός που  θα γινόταν κάποια μέρα  ‘πατέρας θεών και ανθρώπων’, μεγάλωσε μέσα σε μια σπηλιά στον Ψηλορείτη, το Δικταίο Άνδρο, όπου τον είχε στείλει η μητέρα του η Ρέα για να προστατευτεί από τον πατέρα του τον Κρόνο που κατάπινε τα παιδιά του, πίνοντας το γάλα μιας κατσίκας, της Αμάλθειας.

Η συστηματική κτηνοτροφική και η γαλακτοκομική παράδοση στο νησί μετράνε αιώνες, ενώ η τυροκομία είναι μια από τις πιο χαρακτηριστικές ασχολίες των Κρητικών, ασχολία που έχει δώσει μερικά από τα πιο εμβληματικά ελληνικά προϊόντα. Τρία τυριά του νησιού έχουν χαρακτηριστεί ΠΟΠ, ενώ υπάρχουν αρκετά που προσπαθούν, εδώ και χρόνια, να λάβουν την πολυπόθητη πιστοποίηση.

«Τυροκομώ και όνειρα κάνω για εσέ μεγάλα κι είσαι αφορμή πολλές φορές να μου ξυδιά το γάλα»   Γιώργης Σηφάκης (Σιμισακογιώργης)

Η πραγματικότητα την οποία βιώνουν εδώ και μερικά χρόνια οι παραγωγοί γαλακτοκομικών και τυροκομικών προϊόντων, όπως άλλωστε και οι κτηνοτρόφοι,  στην Κρήτη είναι πιεστική. Τα προβλήματα στην πρωτογενή παραγωγή αλλά και τη διάθεση περισσεύουν, την ίδια στιγμή που οι προσπάθειες για διαφοροποίηση και καινοτομία δεν σταματούν.

Τα εμπόδια που χρειάζεται να υπερπηδηθούν είναι μεγάλα και πολλά, την ίδια στιγμή που μικρές διέξοδοι ανακαλύπτονται και αξιοποιούνται. Τέλος, δύο κλασικοί τρόποι διάθεσης των προϊόντων, οι εξαγωγές και ο τουρισμός, αποκτούν το τελευταίο διάστημα βαρύνουσα σημασία. Η πρωτογενή παραγωγή δέχεται πιέσεις, το 2016 ήταν λίγο καλύτερο σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που παρουσιάζουμε εδώ, η εικόνα όμως δεν παύει να είναι …προβληματική.

Κρίση: όλα ανατρέπονται

Ο  σημαντικότερος παράγοντας που διαμορφώνει την εικόνα της κρητικής παραγωγής είναι η δραματική πτώση της αγοραστικής δύναμης του καταναλωτή. Ο Μιχάλης Τζωρτζάκης, τυροκόμος από τη Γέργερη Ηρακλείου θεωρεί ότι το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στους μικρούς τυροκόμους που δεν έχουν ‘δυνάμεις’ να αντισταθούν την οικονομική ‘ανομβρία’. «Η άποψή μου είναι ότι θα πρέπει να δημιουργηθεί ένας τραπεζικός μηχανισμός για την ενίσχυση του κλάδου» μας είπε όταν τον συναντήσαμε πρόσφατα στην Αθήνα σε εμπορική έκθεση.

Θεανώ Βρέντζου – Σκορδαλάκη    Αντιπεριφερειάρχης Πρωτογενούς Τομέα Κρήτης

“Ο έλεγχος των ‘ελληνοποιήσεων’ είναι γενικότερο θέμα πανελλαδικής εμβέλειας. Πρέπει να αντιμετωπιστεί από την πολιτεία εκεί που δημιουργείται, στα σύνορα της χώρας. Μας απασχολεί διότι βλέπουμε να ‘βαφτίζονται’ προϊόντα ως κρητικά  χωρίς να είναι και να προωθούνται στο εξωτερικό ως τέτοια Πρέπει να ευαισθητοποιηθούν τα συναρμόδια υπουργεία για να αντιμετωπιστεί σωστά το πρόβλημα”.

Μας εξήγησε μάλιστα το γιατί: «Η τυροκομία είναι  επιχειρηματική δραστηριότητα όπου όλες οι πρώτες ύλες προπληρώνονται αφού δεν υπάρχει πια το περιθώριο των επιταγών· πρέπει να καταβάλουμε μετρητά για ότι αγοράζουμε. Στη συνέχεια όμως, κανένας από μας δεν πληρώνεται στην ώρα του από τις λιανεμπορικές αλυσίδες. Λαμβάνουμε επιταγές μεταχρονολογημένες».  

Η πτώση της κατανάλωσης οδήγησε στο  πρόβλημα των αδιάθετων τυριών τα οποία ‘ωριμάζουν’ σε ψυχόμενους αποθηκευτικούς χώρους αλλά δυσκολεύονται να ‘συναντήσουν’ τον καταναλωτή. Ο Σταύρος Ξυλούρης, δημοτικός σύμβουλος στο Δήμο Γόρτυνας και παραγωγός ο ίδιος, αναγνωρίζει το πρόβλημα των αδιάθετων προϊόντων και καλεί τον κόσμο να αναλογιστεί η θέση των παραγωγών.

«Ο κόσμος θα πρέπει να γνωρίζει ότι έχουμε υψηλά κόστη παραγωγής, επομένως τα προϊόντα κινούνται στις ψηλές τιμές, κάτι που δυσκολεύει ακόμα περισσότερο την κατανάλωσή τους. Τα ξένα τυριά έχουν πολύ ανταγωνιστικές τιμές, δεν τρώμε τυριά όμως, τρώμε σκόνες γάλακτος» μας είπε στην πρόσφατη, επεισοδιακή συγκέντρωση των Κρητικών αγροτών στην Αθήνα έξω από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης.

Ο ίδιος ελπίζει ότι τα αποθέματα θα διατεθούν σταδιακά, έστω και σε τιμές κόστους για να μπορέσουν οι παραγωγοί να πληρώσουν προμηθευτές- «οι παραγωγοί θα ζημιωθούν αλλά δεν γίνεται διαφορετικά» μονολογεί. Ο Κρητικός αιρετός μας πληροφορεί επίσης ότι η παραγωγή στο νησί έχει μειωθεί διότι οι κτηνοτρόφοι δεν έχουν επαρκείς ζωοτροφές να ταΐσουν τα ζώα τους με αποτέλεσμα η παραγωγή γάλακτος να είναι μειωμένη. «Την ίδια στιγμή έρχεται από το εξωτερικό το ‘φρέσκο’ γάλα των 15 ημερών. Είναι όμως φρέσκο αυτό;» αναρωτιέται.

Ποιότητα

Ο Παύλος Κουλιεράκης, από τα Χανιά, επιχειρηματίας ο οποίος δραστηριοποιείται στον τομέα των κτηνιατρικών φαρμάκων, του κτηνοτροφικού και τυροκομικού εξοπλισμού καθώς και στην παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών στους κτηνοτρόφους, θεωρεί ότι η υψηλή ποιότητα των κρητικών προϊόντων βασίζεται κυρίως στον παραδοσιακό τρόπο εκτροφής των αιγοπροβάτων: τα περισσότερα διατρέφονται με χορτάρι της κρητικής γης πλούσιο σε αρωματικά βότανα.

«Στην Κρήτη γίνεται ένα ‘πάντρεμα’ της παράδοσης και της εξέλιξης» μας είπε στη συνομιλία που είχαμε και πρόσθεσε: «Στόχος όλων μας  είναι να συνδυάσουμε την εξέλιξη της επιστήμης με την εμπειρία  και την παράδοση των τυροκόμων μας. Ο ιδιωτικός τομέας πιο ευέλικτος και πιο ανταγωνιστικός, έχει να προσφέρει πολλά σε αυτό τον τομέα».

Ο Π. Κουλιεράκης μέσα από την εταιρεία του προσπαθεί, συνεργαζόμενος  σε μικρά τυροκομεία να εισάγει καινούρια υλικά και νέες τεχνικές. «Μας πληροφορώ ότι τα αποτελέσματα ήταν αρκετά σημαντικά τόσο στην εμφάνιση, όσο και στην διατηρησιμότητα  και ποιότητα των  κρητικών τυριών. Η προσπάθειά  μας είναι να καλύψουμε το επιστημονικό κενό χωρίς να αλλοιώσουμε το χαρακτήρα των προϊόντων μας» μας λέει με μια δόση υπερηφάνειας για όσα έχουν γίνει μέχρι σήμερα στην Κρήτη.

Παύλος Κουλιεράκης     Επιχειρηματίας, Χανιά

“Η Κρήτη είναι εύκολο να ελεγχθεί· δεν υφίσταται θέμα ελληνοποίησης  ξένου γάλακτος. Παρατηρήθηκε το φαινόμενο να φεύγει γάλα από την Κρήτη προς την υπόλοιπη Ελλάδα. Η ‘βάπτιση’ άλλων τυριών ως κρητικά είναι πρόβλημα  που μπορεί να λυθεί συλλογικά και μόνο από το ίδιο το κράτος. Όταν όμως στις αναφορές ή στις υποψίες των τυροκόμων οι υπηρεσίες απαντούν « Κάντε μας επίσημη καταγγελία» πως μπορεί να αντιδράσει ο απλός πολίτης ; “

Προτάσεις

Κατά τη διάρκεια του ρεπορτάζ για την κρητική κτηνοτροφία και τυροκομία ακούσαμε διάφορες προτάσεις με μας οποίες το νησί μπορεί να ξεφύγει από τη μέγγενη μας οικονομικής κρίσης και την ξηρασία μας ιδιωτικής κατανάλωσης: από την ίδρυση γαλακτοκομικής σχολής μέχρι την αύξηση των επιχειρηματικών αποστολών στο εξωτερικό και από τη δημιουργία μας τραπεζικού μηχανισμού για τη χρηματοδότηση των επενδύσεων μέχρι  την αναθέρμανση του συνεταιριστικού κινήματος.

Ειδικά για το τελευταίο, ο Παύλος Κουλιεράκης από τα Χανιά μας είπε: «Ο  συνεταιρισμός μπορεί να προσφέρει και να καλύψει μας ανάγκες  ιδιαίτερα σε περιοχές μας η δική μας η οποία χαρακτηρίζεται από μας μικρές και αδύναμες τυροκομικές μονάδες, με κτηνοτρόφους που διαθέτουν μικρούς πληθυσμούς ζώων και με βοσκήσιμες περιοχές περιορισμένης έκτασης».

Θυμάται μάλιστα το 1994,  όταν πραγματοποιούσε προπτυχιακό stage στην Aveyron μας Γαλλίας , τη γνωριμία του με τον ισχυρό συνεταιρισμό UNICOR που είχε υπό την εποπτεία του τα γνωστά πρόβατα Lacaune,  με κέντρο γενετικής βελτίωσης – σπερματέγχυσης, εργοστάσιο ζωοτροφών, καταστήματα αγροτικού εξοπλισμού,  μόνιμο προσωπικό γεωπόνων, κτηνιάτρων (παρείχαν δωρεάν υπηρεσίες στα μέλη), αγροτικό λύκειο καθώς και τη Societe μία από μας δύο συνεταιριστικές οργανώσεις  παραγωγής για το τυρί Roquefort.

«Τέτοιοι συνεταιρισμοί στην Κρήτη δεν υπάρχουν μας πιστεύω ότι αν δεν δραστηριοποιηθούν επαγγελματικά μεγάλες οργανωμένες  ιδιωτικές εταιρείες ή δεν συνενωθούν μας μικρότερες μονάδες  από μας ήδη υφιστάμενες, ο συνεταιρισμός με τη σωστή του μορφή πρέπει να δραστηριοποιηθεί ξανά» μας είπε.

Εργαλεία προβολής

Η αλήθεια είναι ότι η Κρήτη είχε στη διάθεσή της, την τελευταία 30ετία, σημαντικά κεφάλαια για την προβολή και την προώθηση των προϊόντων της,  όπως επίσης αλήθεια είναι ότι πολλές επιχειρήσεις που αξιοποίησαν τα συγκεκριμένα εργαλεία, είδαν τις πωλήσεις τους εντός και – κυρίως- εκτός Ελλάδας, να πολλαπλασιάζονται. Είναι όμως αλήθεια ότι μεγάλα ποσά κατασπαταλήθηκαν ή – ακόμα χειρότερα- κατέληξαν σε τσέπες επιτήδειων.

Μιχάλης Τζωρτζάκης

Τυροκόμος, Γέργερη Ηρακλείου

“Γίνονται πολλές ‘βαφτίσεις’… Ξέρετε στην Κρήτη λέμε ότι βάζουμε πέντε- έξι κουμπάρους όταν βαφτίζεται ένα παιδάκι. Στη γραβιέρα όμως έχουμε 1.000 κουμπάρους  που καθημερινά παραποιούν και ‘βαφτίζουν’ το εξαίρετο αυτό προϊόν. Κάποιοι ανοιχτομάτηδες, φέρνουν από τη Βουλγαρία γάλατα παραποιώντας το προϊόν. Την ίδια στιγμή το κράτος παρακολουθεί ανήμπορο να δράσει διότι δεν υπάρχουν γεωτεχνικοί, δεν υπάρχουν γεωπόνοι…”

Η πρόσφατη δημιουργία του Cluster Κρητικού Τυριού, από ομάδα κρητικών παραγωγών  κι επιχειρηματιών στο πλαίσιο των ενεργειών του Επιμελητήριου Ηρακλείου, επιχειρεί για ακόμα μια φορά να ‘εφεύρει τον τροχό’ του αυτονόητου.

Ας δούμε τι μας απάντησε ένα από τα μέλη του Cluster και γνώστης της κατάστασης που επικρατεί, ο τυροκόμος Μιχάλης Τζωρτζάκης ο οποίος, γενικά, διακρίνεται για τον αισιόδοξο τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει τα πράγματα.  «Ποντάρω πολλά στο Δίκτυο Κρητικού Τυριού του Επιμελητηρίου· είμαι άλλωστε ιδρυτικό μέλος. Το όνειρό μου είναι μέσω  cluster  να ταξιδέψει η γραβιέρα Κρήτης σε όλο τον κόσμο και να βρει τη θέση που της αξίζει στα καταστήματα. Είναι το εργαλείο που θα μας βοηθήσει στην παγκόσμια διάδοσή της. Ο καθένας μόνος δεν μπορεί να κάνει τίποτα…

Δημοσιεύτηκε στο 7ο τεύχος του Dairy News, Ιούνιος 2017.