Με αμείωτη ένταση συνεχίζεται, παρά το δυσμενές εμπορικό κλίμα διεθνώς (ίσως κι εξαιτίας αυτού…), ο ‘εμπορικός πόλεμος’ μεταξύ κρατών, ομοσπονδιών κρατών και ηπείρων με επίδικο τις εξαγωγές γαλακτοκομικών και τυροκομικών προϊόντων καθώς όλα τα κράτη θεωρούν το γάλα, το τυρί, το βούτυρο κ.ά. σχετικά προϊόντα ως κομμάτι της εθνικής ταυτότητάς τους που πρέπει να διαφυλαχθεί με κάθε θυσία.
Μέσα στο καλοκαίρι του 2020 και λίγο μετά την πρώτη χαλάρωση των μέτρων που είχαν ληφθεί την άνοιξη για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού, πήρε και πάλι ‘φωτιά’ ο διεθνής πόλεμος ανάμεσα στους κορυφαίους εμπορικούς παίκτες στο παγκόσμιο σκηνικό των γαλακτοκομικών και τυροκομικών προϊόντων.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρωτίστως και επίσης η Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και κράτη της νοτιοανατολικής Ασίας -που έχουν ανοίξει τις αγορές τους και διεκδικούν μεγαλύτερο αποτύπωμα στον διεθνή καταμερισμό εμπορικών συναλλαγών- άρχισαν τις ‘εχθροπραξίες’.
EVFTA: Ευρωπαϊκή Ένωση & Βιετνάμ
Στα τέλη Ιουνίου, το Βιετνάμ επικύρωσε τη Συμφωνία Ελευθέρων Συναλλαγών Ευρωπαϊκής Ένωσης- Βιετνάμ (European Union-Vietnam Free Trade Agreement/ EVFTA). Είχε προηγηθεί η επικύρωση της συμφωνίας από το Ευρωκοινοβούλιο τον Φλεβάρη του 2020. Όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις, βασικές πτυχές της EVFTA είναι η κατάργηση των δασμών και η διμερής διευκόλυνση του εμπορίου. Η συμφωνία ισχύει από τον Αύγουστο.
Η συμφωνία θα καταργήσει ουσιαστικά όλους τους δασμούς μεταξύ των δύο μερών κατά τη διάρκεια των επόμενων 10 ετών, συμπεριλαμβανομένων των δασμών για τα κυριότερα εξαγωγικά προϊόντα της Ευρώπης με κατεύθυνση Βιετνάμ: μηχανήματα, αυτοκίνητα και χημικά προϊόντα. Επεκτείνεται σε τομείς υπηρεσιών όπως ο τραπεζικός κλάδος, οι θαλάσσιες μεταφορές και τα ταχυδρομεία, στους οποίους οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις θα έχουν καλύτερη πρόσβαση. Όπως αναφέρεται σχετικά σε ανακοίνωση του Ευρωκοινοβουλίου, «Η συμφωνία περιλαμβάνει ακόμη μέτρα για τη διασφάλιση της εμπορικής ονομασίας 169 εμβληματικών ευρωπαϊκών προϊόντων προστατευόμενης ονομασίας προέλευσης, όπως η φέτα, το κασέρι, το ούζο, η ζιβανία και οι ελιές Καλαμών. Σύμφωνα με τους αξιωματούχους της νοτιοανατολικής ασιατικής χώρας, συνολικά ο γεωργικός τομέας προβλέπεται να είναι μεταξύ των παραγωγικών τομέων που θα ευνοηθούν».
Όσο αφορά τα γαλακτοκομικά προϊόντα, η συμφωνία προβλέπει ότι όλοι οι δασμοί θα καταργηθούν μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, κάτι που θα φέρει μειώσεις στις τιμές σε κορυφαία προϊόντα του κλάδου όπως τυριά, γάλα σε σκόνη και υγρό γάλα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι στις εξαιρέσεις, για κάποιο χρονικό διάστημα, περιλαμβάνεται και η φέτα, προκειμένου να δοθεί το χρονικό περιθώριο σε υφιστάμενους χρήστες στο Βιετνάμ του συγκεκριμένου ονόματος «για την αντιμετώπιση πιθανής συνύπαρξης με προηγούμενα καταχωρημένα εμπορικά σήματα ή χρήσεις στο Βιετνάμ». Όχι η καλύτερη δυνατή συμφωνία, αλλά οπωσδήποτε καλύτερη από άλλες αντίστοιχες που η ΕΕ αναγκάστηκε να υπογράψει.
Ευρωπαϊκή Ένωση & ΗΠΑ
Στα μέσα Αυγούστου, το θερμόμετρο των ευρω-αμερικανικών σχέσεων ανέβηκε ξανά καθώς άλλο ένα ‘επεισόδιο’ στον πόλεμο που έχει ξεκινήσει από το 2016 ο Ντόναλντ Τραμπ έλαβε χώρα. Πιο συγκεκριμένα η European Dairy Association κι άλλες 12 ευρωπαϊκές ομοσπονδίες αγροδιατροφικών προϊόντων, κάλεσαν τις δύο πλευρές, ΗΠΑ και ΕΕ, να αφήσουν τα αγροτικά προϊόντα έξω από την αντιπαράθεση που έχει ξεσπάσει εδώ και χρόνια σχετικά με τις χρηματοδοτήσεις των αεροπορικών βιομηχανιών ένθεν κακείθεν του Ατλαντικού. Όπως γνωρίζουμε ΗΠΑ και ΕΕ αντιπαρατίθενται για τις χρηματοδοτήσεις προς την Boeing και την Airbus αντίστοιχα· η αντιπαράθεση εξελίσσεται εδώ και περίπου 16 χρόνια.
«Δεν πιστεύουμε ότι η χρήση των κλάδων μας ως μοχλού σε διαφορές που δεν σχετίζονται με εμάς βοηθάει να επιλυθούν ευρύτερα, άσχετα ζητήματα», δήλωσε ο συνασπισμός των ευρωπαϊκών ομοσπονδιών. «Ενώ εκτιμούμε ότι οι εμπορικές εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και ΕΕ είναι πολύπλοκες, με σοβαρά ζητήματα και από τις δύο πλευρές, οι τιμωρητικοί δασμοί προκαλούν ανεπανόρθωτη βλάβη σε εταιρείες όλων των μεγεθών και αποδυναμώνουν ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού τους, σε μια στιγμή που η ανάπτυξη και η δημιουργία θέσεων εργασίας είναι απαραίτητες. Προκαλούν έναν φαύλο κύκλο, με ισχυρό κίνδυνο περαιτέρω κλιμάκωσης και δεν δημιουργούν οφέλη για την ΕΕ ή τις ΗΠΑ» επισημαίνουν οι ευρωπαϊκές παραγωγικές ομοσπονδίες που έχουν βρεθεί στο στόχαστρο του Τραμπ εξαιτίας των …αεροπλάνων. Οι δασμοί που έχει ζητήσει ο Τραμπ σε βάρος των ευρωπαϊκών προϊόντων είναι ύψους 7,5 δισ. δολαρίων.
Οι επηρεαζόμενοι παραγωγικοί κλάδοι της ευρωπαϊκής βιομηχανίας που δεν σχετίζονται με τις αεροναυπηγικές διαφορές ΗΠΑ και ΕΕ, αποφάσισαν να μιλήσουν με μία φωνή προτρέποντας τις δύο πλευρές να τερματίσουν την αντιπαράθεση (η οποία το φθινόπωρο αναμένεται να περάσει σε νέο επίπεδο αντιπαράθεση στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου) και να εργαστούν για μια λύση με διαπραγμάτευση χωρίς να επηρεάσουν περαιτέρω την ευρύτερη οικονομία.
Σύμφωνα με την κοινή ανακοίνωση που δόθηκε στη δημοσιότητα στα μέσα Αυγούστου, όλοι οι παραγωγικοί τομείς που υπογράφουν όσο και οι αλυσίδες εφοδιασμού τους τόσο στην ΕΕ όσο και στις ΗΠΑ έχουν ήδη υποστεί σημαντική οικονομική ζημιά ως αποτέλεσμα της κρίσης Covid-19, θεωρούν λοιπόν ότι δεν υπάρχουν άλλα περιθώρια αντιπαράθεσης. Καλούν μάλιστα τις δύο πλευρές να επιστρέψουν το τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Έχει ενδιαφέρον να επισημάνουμε ότι δεν είναι όλοι οι Αμερικανοί ένθερμοι υποστηρικτές της επιθετικής δασμολογικής πολιτικής του Προέδρου Τραμπ. Μέσα στον Αύγουστο, με δημόσια επιστολή της, μια δικομματική ομάδα 13 Αμερικανών γερουσιαστών ζήτησε από το Γραφείο του Αντιπροσώπου Εμπορίου των ΗΠΑ (U.S. Trade Representative’s Office/ USTR) να καταργήσει τους δασμούς του 25% που επιβλήθηκαν τον Οκτώβριο του 2019 στα τρόφιμα, το κρασί και τα οινοπνευματώδη ποτά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Επτά Ρεπουμπλικανοί και έξι Δημοκρατικοί γερουσιαστές, ισχυρίζονται στην επιστολή τους ότι τα αμερικανικά εστιατόρια, τα delicatessen, τα κλασικά παντοπωλεία, εκατοντάδες εισαγωγικές εταιρείες και διανομείς τροφίμων ανά την επικράτεια των ΗΠΑ «αντιμετωπίζουν σοβαρές οικονομικές δυσκολίες λόγω του αυξημένου κόστους των αγαθών». Το αποτέλεσμα όλης της αναστάτωσης στις αγορές είναι ότι η ζήτηση των προϊόντων αυτών αρχίζει να πέφτει και οι εισαγωγείς αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα με τη διάθεση των αποθεμάτων τους- η πανδημία του κορωνοϊού (και το κλείσιμο της εστίασης) έχει προσθέσει ακόμα μεγαλύτερη πίεση σε εισαγωγείς και διακινητές.
Ελλάδα & ΗΠΑ
Το ίδιο ακριβώς διάστημα η Ελλάδα, είχε να αντιμετωπίσει τη συνεχή προσπάθεια των ΗΠΑ να αθετήσουν τις ‘άτυπες’ μεν αλλά δημόσια ανακοινωμένες υποσχέσεις τους ότι η φέτα θα εξαιρεθεί από την πολιτική δασμών των ΗΠΑ σε βάρος ευρωπαϊκών αγροδιατροφικών προϊόντων. Έτσι λοιπόν, τις 13/8, ο υπουργός ΑΑΤ, Μάκης Βορίδης χρειάστηκε να μιλήσει και πάλι στο τηλέφωνο με τον Αμερικανό Πρέσβη στην Αθήνα, Τζέφρι Πάιατ. Όπως ανακοινώθηκε από την δική μας πλευρά, στο επίκεντρο της συνομιλίας των δύο ανδρών βρέθηκε η, ιδιαιτέρως θετική για τα ελληνικά συμφέροντα, απόφαση των ΗΠΑ να προχωρήσουν στην εξαίρεση των ελληνικών τυριών από τους δασμούς που έχουν επιβάλει σε γεωργικά προϊόντα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ο Μ. Βορίδης εξέφρασε στον Αμερικανό Πρέσβη την ιδιαίτερη ικανοποίησή του για αυτή την απόφαση και υπογράμμισε την ιδιαίτερη σημασία που ενέχει η ελληνοαμερικανική συνεργασία και σε αυτόν τον τομέα. Ο Τζ. Πάιατ χαιρέτισε από την πλευρά του την εξαίρεση των ελληνικών προϊόντων από τη λίστα των δασμών, χαρακτηρίζοντας την απόφαση αυτή μία ακόμη απόδειξη της δέσμευσης των ΗΠΑ στις στρατηγικές σχέσεις της με την Ελλάδα και τους εμπορικούς και επενδυτικούς δεσμούς που διατηρούν οι δύο χώρες.
CETA: Ευρωπαϊκή Ένωση & Καναδάς
Η Comprehensive Economic & Trade Agreement (CETA), η σημαντική συμφωνία ανάμεσα στην ΕΕ και τον Καναδά έχει ολοκληρωθεί ως διαδικασία διαπραγματεύσεων ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2017 και μένει η επικύρωσή της από τα κοινοβούλια των ευρωπαϊκών χωρών, διαδικασία χρονοβόρα και γεμάτη ‘παγίδες’ για το μέλλον της συμφωνίας. Ήδη το κοινοβούλιο του Βελγίου ζήτησε και πέτυχε κάποιες αλλαγές στη συμφωνία πριν δώσει θετική ψήφο, ενώ πρόσφατα, τον Ιούλιο, η συμφωνία απερρίφθη από το κυπριακό κοινοβούλιο (37 κατά- 18 υπέρ).
Στην Κύπρο η συμφωνία απερρίφθη από τα κόμματα της αριστεράς με τη δικαιολογία ότι προωθεί τα συμφέροντα πολυεθνικών επιχειρήσεων ενώ αγνοεί ή ακόμα και αντιστρατεύεται τα συμφέροντα των μικρών παραγωγών. Ειδικά για την περίπτωση της Κύπρου, οι βουλευτές που καταψήφισαν θεώρησαν ότι πρόκειται για συμφωνία η οποία δεν προστατεύει επαρκώς το πιο εμβληματικό τυροκομικό προϊόν του νησιού, το χαλλούμι. Όπως αναφέρουν πληροφορίες του κυπριακού Τύπου, η κυβέρνηση προτίθεται να επαναδιαπραγματευθεί ορισμένες πτυχές της συμφωνίας με την ΕΕ (κι όχι με τον Καναδά ασφαλώς…), όπως αυτή που αφορά το εμπορικό σήμα ‘χαλλούμι’ και να φέρει τη συμφωνία και πάλι στη Βουλή, εφόσον έχει προκύψει θετική εξέλιξη.
Στην Ελλάδα η συμφωνία CETA δεν έχει έρθει ακόμα προς έγκριση από το Κοινοβούλιο. Θεωρείται όμως πιθανό να εγκριθεί καθώς τα δύο μεγαλύτερα κόμματα έχουν τοποθετηθεί θετικά για τη συμφωνία αν και η CETA δεν είναι ιδιαίτερα θετική για ένα από τα κορυφαία ελληνικά τυροκομικά προϊόντα, τη φέτα, αφού η προστασία της δεν κατοχυρώνεται για τα πρώτα χρόνια της συμφωνίας.
Ελλάδα & Κίνα: οριστικοποίηση συμφωνίας
Οριστικοποιήθηκε στις 14/9/2020 η συμφωνία ορόσημο για την προστασία των ευρωπαϊκών γεωγραφικών ενδείξεων που συνήφθη ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Κίνα. Υπενθυμίζεται ότι στη συγκεκριμένη συμφωνία περιλαμβάνονται 100 ευρωπαϊκά προϊόντα τα οποία τελούν υπό το καθεστώς της Προστασίας Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) μεταξύ των οποίων και έξι ελληνικά εμβληματικά προϊόντα ΠΟΠ και συγκεκριμένα η φέτα, το ούζο, η Μαστίχα Χίου, οι ελιές Καλαμάτας, τα κρασιά Σάμου και το λάδι Σητείας Λασιθίου.
Σύμφωνα με τη σχετική ανακοίνωση του ΥπΑΑΤ, «Η συγκεκριμένη συμφωνία έχει ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας, καθώς πέρα από το γεγονός ότι επιτρέπει στα εξαιρετικής ποιότητας ελληνικά προϊόντα ΠΟΠ να αναδειχθούν στην αχανή αγορά της Κίνας, χαρίζοντάς τους ένα πολύ σημαντικό ανταγωνιστικό πλεονέκτημα, διασφαλίζει και την προστασία τους από φαινόμενα μιμητισμού εξασφαλίζοντας έτσι τη διακίνηση μόνο ελληνικών ΠΟΠ προϊόντων στην πολυπληθέστερη χώρα του πλανήτη». Η συμφωνία επιτρέπει μεταβατική περίοδο -μεγαλύτερη απ΄ οτι σε άλλες αντίστοιχες συμφωνίες με χώρες άλλων ηπείρων- κατά τη διάρκεια των οποίων θα πρέπει να αποσυρθούν από την κινεζική αγορά όλα τα προϊόντα που κυκλοφορούν εκεί και αναφέρονται ως ‘φέτα’.
Ε.Ε. & Ηνωμένο Βασίλειο: από δω παν’ κι άλλοι…
Η ‘μάχη’ ανάμεσα στην ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο μόλις ξεκίνησε και οι προσεχείς γύροι διαπραγματεύσεων για τη μελλοντική σχέση τους θα καθορίσουν το μέλλον των ευρωπαϊκών και βρετανικών γαλακτοκομικών τομέων. Οποιαδήποτε αρνητική εξέλιξη στον γαλακτοκομικό τομέα θα επηρεάσει τη βιομηχανική και κοινωνική ραχοκοκαλιά της αγροτικής Ευρώπης. Σε ανακοίνωσή της τον Αύγουστο που μας πέρασε η European Dairy Association (ΕDA) ενόψει των σημαντικών πρώτων γύρων διαπραγματεύσεων ζητεί να επικρατήσει ο πραγματισμός. «Πρέπει να βρεθεί μια λεπτή ισορροπία προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων και των δύο πλευρών της Μάγχης. Αυτό σημαίνει ότι η εσωτερική αγορά της ΕΕ διατηρείται και προστατεύεται, εξασφαλίζονται ισότιμοι όροι ανταγωνισμού, ενώ και τα δύο μέρη αναγνωρίζουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο χρειάζεται περιθώριο ελιγμών. Κανένα από τα δύο μέρη δεν μπορεί να θυσιαστεί» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Το Ηνωμένο Βασίλειο πραγματοποιεί περίπου το 99% των εισαγωγών του σε γαλακτοκομικά προϊόντα από χώρες της ΕΕ, ενώ αντίστροφα, το 92% των βρετανικών εξαγωγών έχει προορισμό χώρες της ΕΕ. «Μπορεί το ΗΒ να αποφάσισε να εγκαταλείψει την Ένωση, αυτό δεν σημαίνει όμως ότι θα πρέπει να πετάξουμε δισ. ευρώ και λίρες το χρόνο από το παράθυρο λόγω περιττών εμπορικών φραγμών!» επισημαίνουν με νόημα οι παραγωγοί που αντιπροσωπεύουν την ΕDA. Σε περίπτωση που οι διαπραγματεύσεις πέσουν σε τέλμα, περίπου 1,2 εκατ. τόνοι ευρωπαϊκών γαλακτοκομικών προϊόντων θα πρέπει να αναζητήσουν άλλες αγορές για να απορροφηθούν ‘η οι Βρετανοί πολίτες θα κληθούν να τα ‘χρυσοπληρώσουν’ λόγω των δασμών που θα τεθούν.
Οι γαλακτοκομικές βιομηχανίες και από τις δύο πλευρές, ανήσυχες όσο ποτέ άλλοτε, συνεχίζουν να προετοιμάζονται για το σενάριο ενός σκληρού Brexit και τις οικονομικές και διοικητικές συνέπειες που αναπόφευκτα θα οδηγήσει σε αυτούς τους καιρούς του COVID-19 και της οικονομικής αστάθειας. «Ενθαρρύνουμε έντονα τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να βρουν μια διαχειρίσιμη λύση για τους καταναλωτές και τη βιομηχανία – όπως κάνουμε εμείς από την αρχή αυτής της διαδικασίας, για παράδειγμα με την εκπόνηση του κοινού εγγράφου όπως το ‘Μελλοντικό Πλαίσιο Γαλακτοκομικών Προϊόντων ΗΒ-ΕΕ’ που έχει συναφθεί ανάμεσα στην EDA και τον αντίστοιχο φορέα της άλλης πλευράς την Dairy UK» επισημαίνει στην ανακοίνωσή της η EDA.
Η ‘μάχη’ ανάμεσα στην ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο μόλις ξεκίνησε και οι προσεχείς γύροι διαπραγματεύσεων για τη μελλοντική σχέση τους θα καθορίσουν το μέλλον των ευρωπαϊκών και βρετανικών γαλακτοκομικών τομέων. Οποιαδήποτε αρνητική εξέλιξη στον γαλακτοκομικό τομέα θα επηρεάσει τη βιομηχανική και κοινωνική ραχοκοκαλιά της αγροτικής Ευρώπης. Σε ανακοίνωσή της τον Αύγουστο που μας πέρασε η European Dairy Association (ΕDA) ενόψει των σημαντικών πρώτων γύρων διαπραγματεύσεων ζητεί να επικρατήσει ο πραγματισμός. «Πρέπει να βρεθεί μια λεπτή ισορροπία προς όφελος των πολιτών και των επιχειρήσεων και των δύο πλευρών της Μάγχης. Αυτό σημαίνει ότι η εσωτερική αγορά της ΕΕ διατηρείται και προστατεύεται, εξασφαλίζονται ισότιμοι όροι ανταγωνισμού, ενώ και τα δύο μέρη αναγνωρίζουν ότι το Ηνωμένο Βασίλειο χρειάζεται περιθώριο ελιγμών. Κανένα από τα δύο μέρη δεν μπορεί να θυσιαστεί» αναφέρει χαρακτηριστικά.Κεντρική φωτογραφία: Η συμφωνία CETA ανάμεσα σε Καναδά και ΕΕ, προκάλεσε πολλές διαμαρτυρίες σε όλη την Ευρώπη. Στη φωτογραφία διαδήλωση στο Βερολίνο, τον Οκτώβριο του 2015. © Von foodwatch/ https://commons.wikimedia.org.