Σημαντικές αλλαγές σε δεδομένα δεκαετιών όσο αφορά την παραγωγή και κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων έφερε ο συνεχιζόμενος επί δύο έτη πόλεμος στην Ουκρανία. Αν και δεν έχουν έντονη επίδραση στην υπόλοιπη Ευρώπη, εντούτοις υπάρχουν φόβοι ότι εξαιτίας του πολέμου προοικονομούνται δύσκολες μέρες για την ευρωπαϊκή γαλακτοκομία.
Επιμέλεια: Θανάσης Αντωνίου
Άλλη μια χρονιά απρόβλεπτων εξελίξεων στην γαλακτοκομική αγορά της ζει κατά τη διάρκεια του 2024 η Ρωσία καθώς η γαλακτοβιομηχανία της αντιμετωπίζει δύο σημαντικά προβλήματα: α) μειωμένη ζήτηση στην εγχώρια αγορά και β) δυσκολίες στην παράδοση αγαθών σε ξένους πελάτες.
Το δύσκολο δίπτυχο μειωμένη παραγωγή- μειωμένη κατανάλωση δεν πρόκειται να αλλάξει μέσα στο τρέχον έτος σύμφωνα με τις ενδείξεις που έχουν οι Ρώσοι βιομήχανοι του κλάδου. Αξίζει να αναφέρουμε ότι σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, το 2023, η κατά κεφαλήν κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων (στο σύνολό τους) ήταν περίπου 165 κιλά.
Στη Ρωσία, εξαιτίας του πολέμου έχει χαθεί το 20-30% της συνολικής γαλακτοκομικής αγοράς εξαιτίας της μειωμένης αγοραστικής ικανότητας των πολιτών που περιορίζουν ψώνια τόσο σε ποσότητα όσο και σε ονομαστική αξία.
Η Ρωσία τοποθετείται στην 43η θέση της σχετικής παγκόσμιας κατάταξης. Είναι χαρακτηριστικό ότι η Ελλάδα βρίσκεται πολύ ψηλότερα, στην 16η θέση με κατανάλωση περίπου 255 κιλά/χρόνο (το 2007 ήμασταν στην 11η θέση με 314 κιλά/ χρόνο) ενώ πρώτη είναι Φινλανδία με περίπου 430 κιλά/χρόνο κι ακολουθούν οι υπόλοιπες σκανδιναβικές χώρες και η Ελβετία.
Ρωσικές εξαγωγές
Παρά τις προσπάθειες επέκτασης των εξαγωγών γαλακτοκομικών προϊόντων, η Ρωσία παραμένει κατά βάση εισαγωγέας. Οι εξαγωγές των ρωσικών γαλακτοκομικών προϊόντων κινούνται ακόμα σε πολύ χαμηλές πτήσεις και οι λόγοι είναι τρεις:
α) δοκιμασμένοι στο χρόνο εμπορικοί δεσμοί με χώρες και χονδρεμπόρους έχουν διαρραγεί ή ακόμα και διακοπεί λόγω των δυτικών κυρώσεων,
β) το κόστος μεταφοράς και τα λιμενικά τέλη έχουν εκτοξευθεί στα ύψη και
γ) οι διακυμάνσεις της συναλλαγματικής ισοτιμίας του ρωσικού ρουβλίου είναι πονοκέφαλος για Ρώσους εξαγωγείς και εξωχώριους εταίρους.
Το δυτικό μποϊκοτάζ δεν έχει φέρει τα αναμενόμενα αποτελέσματα για τις χώρες που το σχεδίασαν και το στηρίζουν (κυρίως οι ΝΑΤΟικές δυνάμεις) αλλά οι Ρώσοι εξαγωγείς αντιμετωπίσουν σχεδόν καθημερινά την απροθυμία πολλών κρίκων της παγκόσμιας εφοδιαστικής αλυσίδας για συνεργασία με το ρωσικό κράτος και τις ρωσικές επιχειρήσεις.
Όπως συμβαίνει και σε άλλους κλάδους της ρωσικής οικονομίας που πλήττονται από τις διεθνείς κυρώσεις, έτσι και στα γαλακτοκομικά, η κυβέρνηση επιδοτεί το μεταφορικό κόστος αλλά κι αυτή ακόμα η κοστοβόρα πολιτική δεν έχει φέρει τόνωση της αγοράς. Η ίδια η ρωσική γαλακτοβιομηχανία έχει προτείνει, σύμφωνα με δημοσίευμα της ειδησεογραφικής ιστοσελίδας Dairy Global, τη δημιουργία ενός εθνικού συστήματος θαλάσσιας μεταφοράς γαλακτοκομικών προϊόντων. Δύσκολο εγχείρημα εν μέσω πολέμου.
Η Ρωσία αντιμετωπίζει πρόβλημα μείωση των κοπαδιών της. Υπολογίζεται ότι σε ετήσια βάση χάνει 200.000-300.000 κεφάλια εκ των οποίων οι 100.000 είναι αγελάδες γαλακτοπαραγωγής. Όπως όμως συμβαίνει και στην Ελλάδα (με μείωση των κοπαδιών κάθε χρόνο…), η παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων στη Ρωσία αυξάνεται. Αυτό μπορεί να εξηγηθεί από την αύξηση της παραγωγικότητας του γαλακτοπαραγωγικού κοπαδιού. Η διεθνής ενημερωτική ιστοσελίδα διατηρεί, ως συνήθως, αμφιβολίες για την ακρίβεια των δεδομένων που περιγράφουν την αχανή ρωσική πρωτογενή παραγωγή.
Αναστάτωση στην Ουκρανία
Κι αν η επιτιθέμενη και πανίσχυρη Ρωσία αντιμετωπίζει προβλήματα στην εγχώρια γαλακτοπαραγωγική και γαλακτοκομική αγορά της, δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς τι αντιμετωπίζει η Ουκρανία. Τα προβλήματά της όμως είναι διαφορετικά.
Η συνεχής μείωση της παραγωγής νωπού γάλακτος εξαιτίας του πολέμου έχει εκτινάξει τις τιμές στην Ουκρανία σε πρωτοφανή ύψη, σύμφωνα με παράγοντες της αγοράς. Κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2023, η τιμή του νωπού γάλακτος στην Ουκρανία εκτινάχθηκε κατά 36%, ξεπερνώντας το επίπεδο ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών, εκτιμά η Ουκρανική Ένωση Γαλακτοκομικών Επιχειρήσεων. «Δεν μπορώ να θυμηθώ μια τόσο απότομη αύξηση των τιμών του νωπού γάλακτος τα προηγούμενα χρόνια», δήλωσε ο Leonid Tulush, επικεφαλής του αναλυτικού τμήματος της Ουκρανικής Ένωσης Γαλακτοκομικών Επιχειρήσεων, σε ουκρανική εφημερίδα. Τον Ιούλιο του 2023, η μέση τιμή παραγωγού του νωπού γάλακτος ανερχόταν σε 33 ευρώ ανά 100 κιλά. Τον Νοέμβριο, η τιμή έφτασε τα 42 ευρώ ανά 100 κιλά.
Η τιμή του νωπού αγελαδινού γάλακτος στην Ουκρανία ήταν ίση περίπου με το 60% του ευρωπαϊκού μέσου όρου στις αρχές του 2023. Τον Απρίλιο, το ποσοστό αυτό έφτασε το 70%, τον Αύγουστο το 80%, τον Οκτώβριο το 90% και το Νοέμβριο-Δεκέμβριο το 95%. Στις αρχές του 2024, σύμφωνα με δημοσίευμα του Dairy Global, η τιμή του νωπού γάλακτος στην Ουκρανία έχει φθάσει στο ίδιο επίπεδο με αυτό άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
«Στην Ουκρανία, το γάλα είναι ήδη κατά 3,77% ακριβότερο από ό,τι στη Σουηδία, κατά 3,38% ακριβότερο από ό,τι στη Σλοβακία και κατά 10,77% ακριβότερο από ό,τι στη Λετονία, και σχεδόν έφτασε τη μέση τιμή της Λιθουανίας και της Ιρλανδίας», δήλωσε ο Georgy Kuhaileshvili, αναλυτής της ουκρανικής ένωσης παραγωγών γάλακτος. «Τα ουκρανικά γαλακτοκομικά προϊόντα δεν είναι πλέον ελκυστικά για τους Ευρωπαίους πελάτες στις τρέχουσες τιμές», παραδέχθηκε ο Kuhaileshvili.
Η έλλειψη νωπού γάλακτος στην Ουκρανία συνεχίζεται και στις αρχές του 2024 η τιμή για το αγελαδινό γάλα έφτασε τα 0,5 ευρώ το λίτρο, τιμή εξαιρετικά υψηλή για τα δεδομένα της χώρα ακόμα και για την πριν τον πόλεμο περίοδο. «Αυτή η τιμή φέρνει τους μεταποιητές στο επίπεδο της μηδενικής κερδοφορίας. Η κατάσταση στη γαλακτοβιομηχανία είναι η χειρότερη μεταξύ όλων των γεωργικών τομέων. Είναι πραγματικά μια καταστροφή», δήλωσε ο Tulush, προσθέτοντας ότι, κατά τη γνώμη του, έχει έρθει η ώρα να παρέμβουν οι αρχές.
Τι θα μπορούσε όμως να γίνει εν μέσω πολέμου; Το ουκρανικό κράτος θα μπορούσε να ενθαρρύνει τους κτηνοτρόφους να αυξήσουν την παραγωγή τους. Όπως υποστηρίζει το Dairy Global, μια αύξηση της προσφοράς θα σταματούσε την ‘κούρσα’ των τιμών του γάλακτος. Για παράδειγμα, η χορήγηση επιδοτήσεων του κόστους κεφαλαίου για την κατασκευή νέων εκμεταλλεύσεων θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα στον γαλακτοκομικό τομέα, σύμφωνα με τους κτηνοτρόφους. Μπορεί τα κέρδη για μερίδα της πρωτογενούς παραγωγής να είναι αυτή τη στιγμή υψηλά, εκτιμάται κατά 30-60% σε σχέση με πέρυσι, αλλά υπάρχει πάντα ο κίνδυνος μιας βίαιης ‘διόρθωσης’ των τιμών- κάτι αντίστοιχο ελλοχεύει και στην Ελλάδα.
Κεντρική φωτογραφία: 25 Μαρτίου 2024. Ρωσικοί βαλλιστικοί πύραυλοι χτυπάνε το Κίεβο και συγκεκριμένα την περιοχή Pecherskyi. Ένα γυμναστήριο καταρρέει και 10 πολίτες τραυματίζονται. Φωτογραφία©: Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας της Ουκρανίας.