
Paride D’ Ottavio: «Να κρατήσουμε ζωντανή την ποιμενική παραγωγή»
Το Dairy συνομιλεί με τον Ιταλό ερευνητή της κτηνοτροφίας
Ερευνητής στο Università Politecnica delle Marche της Ανκόνα, ο Paride D’ Ottavio παρουσίασε στο πλαίσιο της ημερίδας του έργου PASTINNOVA εισήγηση για την μετακινούμενη κτηνοτροφία στην κεντρική Ιταλία, την ανθεκτικότητα των βοσκοτόπων και τις προοπτικές του ποιμενικού κλάδου στη χώρα του. Τα συμπεράσματά του δεν είναι ιδιαίτερα θετικά…
Συνέντευξη & φωτογραφίες: Θανάσης Αντωνίου
Η Ιταλία διαθέτει πλούσια παράδοση μετακινούμενης κτηνοτροφίας σε τρία διακριτά χωρικά σημεία της: στον βορρά, και ειδικά στα σύνορα με τις αλπικές χώρες, στα κεντρικά (περιοχές Ούμπρια, Λάτσιο, Αμπρούζο και Μάρτσε), αλλά και στον νότο, κυρίως στην ισχυρή κτηνοτροφικά Σικελία. Στην κεντρική Ιταλία, μάλιστα, η κτηνοτροφία αναπτύσσεται σε μια περιοχή έκτασης 2.500 τ.χλμ. με τα βοσκοτόπια να αποτελούν περίπου το 26% της καλλιεργήσιμης γης. Φυσικά ο αριθμός των εκτρεφόμενων ζώων έχει μειωθεί δραματικά, σε σχέση με τη δεκαετία του 1960, σε όλες τις ζώνες των ποιμενικών εκμεταλλεύσεων.
Από την άλλη πλευρά, η προστασία της μετακινούμενης κτηνοτροφίας στην Ιταλία έχει μεγαλύτερη ιστορική παράδοση απ’ ό,τι στην Ελλάδα καθώς στη γείτονα χώρα δραστηριοποιούνται αρκετοί δημόσιοι και ιδιωτικοί φορείς, ινστιτούτα και κοινοπραξίες παραγωγών με στόχο την προστασία του απειλούμενου κτηνοτροφικού επαγγέλματος και των προϊόντων που παράγονται. Όπως, όμως, και στην Ελλάδα, έτσι κι εκεί, η ποιμενική οικονομία υποφέρει και το πρόγραμμα PASTINNOVA επιχειρεί να αλλάξει αυτή την κατάσταση.
Σε κρίση η μετακινούμενη κτηνοτροφία
Σύμφωνα με τον Paride D’ Ottavio οι κύριοι παράγοντες είναι:
α) η συνεχιζόμενη οικονομική κρίση που έχει σοβαρό αντίκτυπο (και) στην πρωτογενή παραγωγή,
β) η γήρανση του κτηνοτροφικού πληθυσμού και η αδυναμία εξεύρεσης εργαζομένων,
γ) οι σκληρές συνθήκες εργασίας που συνεπάγεται το ποιμενικό επάγγελμα,
δ) οι διάφοροι περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως οι επιθέσεις λύκων και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής,
ε) οι ολοένα και πιο συχνές φυσικές καταστροφές (σεισμοί, φωτιές, πλημμύρες), στ) οι θεσμικοί περιορισμοί όπως η ελεγχόμενη πρόσβαση σε κάποιες γαίες, η προστασία της βλάστησης, οι γενικευμένες στρατηγικές αναδάσωσης που υλοποιεί το κράτος για να αποκαταστήσει τις καταστροφές από τις μεγάλες δασικές πυρκαγιές και τέλος
ζ) η άνοδος της χρήσης φυτικών υποκατάστατων γαλακτοκομικών/τυροκομικών προϊόντων και η, ως έναν βαθμό, παραπληροφόρηση του κοινού για την κτηνοτροφία.
Αμέσως μετά την εισήγησή του, είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε για λίγο με τον Paride D’ Ottavio και μεταφέρουμε εδώ κάποια απ’ αυτά που μας είπε.

Dairy News | Πώς διαμορφώνονται οι τιμές του γάλακτος αυτήν τη στιγμή στην Ιταλία;
Paride D’ Ottavio | Οι τιμές του πρόβειου γάλακτος διαμορφώνονται λίγο πάνω από το ένα ευρώ, για το αγελαδινό γύρω στα 50 λεπτά ενώ δεν έχουμε σημαντική παραγωγή γίδινου γάλακτος στην περιοχή όπου βρίσκομαι, στο Μάρτσε.
Είναι οι τιμές που θέλουν οι παραγωγοί;
Όχι, σε καμία περίπτωση. Με αυτές τις τιμές δεν μπορούν να ζήσουν οι κτηνοτρόφοι διότι έχουν υψηλά κόστη, κυρίως στην ενέργεια για τα εντατικά συστήματα και στα εργατικά έξοδα στην ποιμενική κτηνοτροφία. Δεν υπάρχουν εργαζόμενοι στην Ιταλία…
Αυτό συμβαίνει κι εδώ.
Αυτό συμβαίνει παντού στην Ευρώπη. Στη χώρα μου είναι δύσκολο να βρεις εργάτες διότι οι συνθήκες εργασίας, ακόμα και με τις σημερινές εξελίξεις, εξακολουθούν να είναι δύσκολες. Η περίοδος κατά την οποία τα ζώα πρέπει να μετακινηθούν προς τις ορεινές περιοχές είναι μια δύσκολη περίοδος. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο η εργασία το καλοκαίρι, όταν οι περισσότεροι Ιταλοί πάνε διακοπές, αλλά η απομόνωση στα βουνά από τον Μάιο μέχρι την ξηρά περίοδο των ζώων, που μερικές φορές φτάνει μέχρι και τον Δεκέμβριο. Οι εργαζόμενοι στην ποιμενική κτηνοτροφία πρέπει να ζήσουν αυτό το διάστημα μακριά από κατοικήσιμες περιοχές, μόνοι, χωρίς νερό, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, χωρίς τη δυνατότητα να κάνουν ένα μπάνιο κ.ά. Το κυριότερο πρόβλημα, όμως, είναι η μοναξιά…
Η λειτουργία μηχανισμών προστασίας των ΠΟΠ προϊόντων στη χώρα σας φαίνεται πως είναι ιδανική καθώς έχετε κοινοπραξίες για όλα τα διάσημα τυριά σας. Αυτό δίνει προστιθέμενη αξία στα προϊόντα ποιμενικής κτηνοτροφίας. Πώς το πετύχατε;
Τα ιταλικά προϊόντα όπως το πεκορίνο, το γκοργκοντζόλα, το παρμιτζιάνο ρετζιάνο κ.ά. είναι πράγματι πασίγνωστα. Ο τομέας που παράγει αυτά τα προϊόντα είναι μεγάλος και πολυπληθής, δηλαδή είναι πολλοί αυτοί που συνδέονται με την εφοδιαστική αλυσίδα. Είναι προϊόντα τα οποία δεν μπορείς να τα «αφήσεις» απροστάτευτα στις διεθνείς αγορές. Είναι κάτι που ξεκίνησε εδώ και πολλές δεκαετίες και θεωρώ θετικό το γεγονός ότι ενεπλάκη στην προστασία των προϊόντων αυτών και η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Μια που αναφέρατε την Ε.Ε., υπάρχει έντονος σκεπτικισμός στην Ελλάδα, όσον αφορά τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική, καθώς έχουμε την αίσθηση ότι η χρηματοδότηση προς τον Ευρωπαϊκό Νότο θα περιοριστεί προς όφελος των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης. Τι λέτε εσείς;
Δεν νομίζω ότι κινδυνεύει η χρηματοδότηση του Ευρωπαϊκού Νότου. Η διεύρυνση της Ε.Ε. δημιουργεί πράγματι νέες συνθήκες, αλλά θεωρώ ότι η νέα ΚΑΠ είναι προϊόν συμβιβασμού μεταξύ των χωρών κι όχι απόφαση σε βάρος της μιας ή της άλλης περιοχής ή ομάδας χωρών. Η αλήθεια, όμως, είναι πως οι συνθήκες της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής στη Μεσόγειο είναι διαφορετικές από εκείνες που επικρατούν στον Ευρωπαϊκό Βορρά ή στην Κεντρική Ευρώπη.
Κάποιοι θεωρούν ότι η κτηνοτροφία πρέπει να μειωθεί στην Ε.Ε., το επιχειρούν, μάλιστα, χρηματοδοτώντας μια τέτοια λύση στην Ιρλανδία γιατί –όπως ισχυρίζονται– είναι επιβλαβής για το περιβάλλον. Το θεωρείτε σωστό;
Συμφωνώ με τους Ιρλανδούς που δεν θέλουν με τίποτα μια τέτοια εξέλιξη. Πριν από χρόνια είχα προγραμματίσει μια επίσκεψη, με μια ομάδα επιστημόνων, στην Αλεξανδρούπολη για ένα συνέδριο, αλλά –επειδή δεν υπήρχε απευθείας πτήση για το αεροδρόμιο της Αλεξανδρούπολης– πήγαμε από την Ανκόνα στη Ρώμη, στο αεροδρόμιο «Φιουμιντσίνο» για να ταξιδέψουμε αεροπορικώς την επομένη. Κάποια στιγμή, μετά το βραδινό στο ξενοδοχείο, το οποίο ήταν πολύ κοντά στο αεροδρόμιο, βγήκα μια βόλτα έξω στην παραλία και κοίταξα τυχαία τον ουρανό. Κάθε δευτερόλεπτο έβλεπα ένα αεροπλάνο να απογειώνεται ή να προσγειώνεται. Αναλογίστηκα τα καύσιμα που καταναλώνονται, τα αέρια θερμοκηπίου που εκλύονται. Το συνέδριο στην Ελλάδα ήταν για τα ποιμενικά συστήματα εκτροφής και σκέφτηκα ότι είναι κάπως παράξενο να συζητάμε για την ποιμενική κτηνοτροφία και τις υποτιθέμενες επιπτώσεις στο περιβάλλον όταν συμβαίνει αυτό στους ουρανούς.
Βέβαια, και η κτηνοτροφία έχει μερίδιο ευθύνης στις εκπομπές…
Εντάξει, η κτηνοτροφία παράγει αέρια θερμοκηπίου, αλλά δεν μπορεί να συγκριθεί με τις εκπομπές των κτιριακών συγκροτημάτων, των μεταφορικών μέσων κoκ. Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της αγροτικής και κτηνοτροφικής παραγωγής είναι μεγάλο, αλλά μην ξεχνάτε ότι η συνολική αυτή παραγωγική δραστηριότητα, η παραγωγή τροφίμων, δηλαδή, είναι ένας τεράστιος σε όγκο και σε σημασία κλάδος, είναι ο κλάδος που παράγει την τροφή, τόσο τη δική μας όσο και των ζώων, από τα οποία τρεφόμαστε κι εμείς. Τι μπορούμε να κάνουμε; Μπορούμε να βρούμε και να υιοθετήσουμε τις διαχειριστικές πρακτικές που θα μειώνουν τουλάχιστον αυτές τις εκπομπές.
Άρα έχουμε ανάγκη τη γεωργία και την κτηνοτροφία…
Ούτε συζήτηση, απολύτως ναι! Δεν μπορούμε όμως να σταματήσουμε την αγροτοδιατροφική παραγωγή και την κτηνοτροφία. Άλλωστε έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι οι εκπομπές ρύπων είναι σημαντικές ακόμα και σε εγκαταλελειμμένες παραγωγικά περιοχές.
Υπάρχει και στην Ιταλία το πρόβλημα της εγκατάλειψης της υπαίθρου;
Το αντιμετωπίζουμε κι εμείς. Είναι πολύ σημαντικό το πρόβλημα της εγκατάλειψης, διότι αυτήν τη στιγμή υπάρχουν στην Ιταλία τεράστιες περιοχές όπου έχει εκλείψει εντελώς η ανθρώπινη παρουσία, κι αυτό είναι κάτι που συμβαίνει από τον βορρά μέχρι τον νότο της Ιταλίας εδώ και μερικά χρόνια. Οι δημογραφικές τάσεις είναι απολύτως ξεκάθαρες στην Ιταλία: συνεχώς άνθρωποι μετακινούνται από τις ορεινές ή ημι-ορεινές περιοχές προς τις πεδινές.