Έρευνα: Εμπόριο βιολογικών προϊόντων

Νέα διεθνή σύνορα και προκλήσεις για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Δίχως αμφιβολία, η αγορά βιολογικών προϊόντων στην Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και η ποικιλία των προϊόντων αναπτύσσονται διαρκώς ακολουθώντας μια έντονα ανοδική πορεία, τη στιγμή κατά την οποία νέες ευκαιρίες για εξαγωγές σε αγορές που βρίσκονται σε ολόκληρο τον κόσμο κάνουν την εμφάνισή τους.

 

Αγορές, στις οποίες οι εκεί καταναλωτές δείχνουν… ανυπόμονοι να απολαύσουν την υψηλή ποιότητα και τα ξεχωριστά βιολογικά προϊόντα που οι Ευρωπαίοι αγρότες, κτηνοτρόφοι, γαλακτοκόμοι και τυροκόμοι, αλλά και οι εταιρείες επεξεργασίας τροφίμων μπορούν να προσφέρουν.

Η οργανική γεωργία δεν θεωρείται -πλέον- ως μια περιορισμένου ή ανάξιας αναφοράς μεγέθους αγορά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μάλιστα, παρά την οικονομική κρίση που είχε ενσκήψει σε διεθνές επίπεδο τα προηγούμενα χρόνια,  εντούτοις όμως τα βιολογικά προϊόντα έχουν καταφέρει να διατηρήσουν μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή πορεία. Για την ακρίβεια, από το 2008 και εντεύθεν εμφανίζουν ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης της τάξεως του 8%!

Όσο για τον ετήσιο κύκλο εργασιών του συγκεκριμένου κλάδου; Ξεπερνά τα επίπεδα των 25 δισ. ευρώ, ενώ κάτι παραπάνω από 500.000 εκτάρια (5.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα) έχουν μετατραπεί σε βιολογική καλλιέργεια σε ετήσια βάση κατά την τελευταία δεκαετία. Μάλιστα, η δυναμική της περαιτέρω ανάπτυξης παραμένει κάτι περισσότερο από ισχυρή, καθώς το έδαφος των εκτάσεων που μετατράπηκαν σε βιολογική καλλιέργεια από τις παραπάνω από 186.000 οργανικές φάρμες της Ευρώπης, αντιπροσωπεύουν μόλις το 5,4% της συνολικής χρησιμοποιούμενης γεωργικής έκτασης της Ευρωπαϊκής Ένωσης!

Με περίπου 4,5 εκατ. εκτάρια, τα μόνιμα βοσκοτόπια και λιβάδια αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο μερίδιο γης βιολογικής χρήσης, ενώ ακολουθείται από 3,6 εκατομμύρια εκτάρια αφιερωμένη στις αροτραίες καλλιέργειες, όπως λ.χ. δημητριακά, όσπρια, κηπευτικά ανοικτού πεδίου, τα οποία και αντιπροσωπεύουν την κύρια βιολογική καλλιέργεια της Κοινότητας σε επίπεδο οικονομικών μεγεθών.

Επωφελούμενος από τη μακροπρόθεσμη στήριξη μέσω των εθνικών και ευρωπαϊκών νομοθετικών πρωτοβουλιών, ο τομέας των βιολογικών είναι περισσότερο καθιερωμένος σε χώρες που ήταν μέλη της Ε.Ε. πριν από το 2004. Για την ακρίβεια, η Κοινότητα των 15 χωρών-μελών του 2004 αντιπροσωπεύει το 78% του συνόλου των εκτάσεων βιολογικής γεωργίας και το 83% των βιολογικών αγροκτημάτων. Βέβαια, η πρόσθετη χρηματοδότηση εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης βοήθησαν σημαντικά τις χώρες-μέλη που ενσωματώθηκαν έκτοτε στους κόλπους της Κοινότητας να καλύψουν το έδαφος που τους χώριζε. Μεταξύ του 2002 και του 2011, η ανάπτυξη που σημείωσε το δεύτερο γκρουπ των χωρών άγγιξε το 13% σε ετήσια βάση.

Παρά τη διεθνή οικονομική κρίση τα βιολογικά προϊόντα έχουν καταφέρει να διατηρήσουν μια ιδιαίτερα εντυπωσιακή πορεία.

 

Το ισοζύγιο της ευρωπαϊκής αγοράς βιολογικών προϊόντων 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί έναν ιδιαίτερα σημαντικό “παίκτη” στην παγκόσμια αγορά τροφίμων και αναμφίβολα ένας από τους μεγαλύτερους εξαγωγείς και εισαγωγείς τροφίμων και ποτών σε ολόκληρο τον κόσμο, με ετήσια συνδυασμένη αξία της τάξεως των 210 δισεκατομμυρίων ευρώ!

Ένα από τα “κλειδιά” των παραγωγών της Κοινότητας βρίσκεται σε έτοιμα προς κατανάλωση, υψηλής ποιότητας, επεξεργασμένα ή μη προϊόντα τα οποία ο καθαρός μέσος όρος του ισοζυγίου του Ευρωπαϊκού εμπορίου μεταξύ 2010 και 2012 ήταν περίπου 7 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση. Αναμφίβολα, υφίσταται σημαντική ευκαιρία για τον τομέα της εξαγωγής των βιολογικών τυριών, επεξεργασμένων κρεάτων, αυγών, κρασιών κ.ά.

Την ίδια στιγμή, η Ε.Ε. αποτελεί βασικό προορισμό για οργανικά προϊόντα που προέρχονται από τον υπόλοιπο κόσμο. Πρόκειται δε, πρωτίστως για προϊόντα τα οποία δεν μπορούν να καλλιεργηθούν στη Γηραιά Ήπειρο, όπως λ.χ. τροπικά φρούτα, τσάι, καφέ, κακάο, μπαχαρικά κ.ο.κ. Κατ’ αυτό τον τρόπο διασφαλίζεται τόσο η ποικιλία όσο και η κάλυψη σε κάθε εποχή και για ολόκληρο το χρόνο.

Το εμπόριο σε αυτού του είδους τις καλλιέργειες από τις αναπτυσσόμενες χώρες μπορούν επίσης να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην υποστήριξη τα προς το ζην, επιτρέποντας την οικονομική ανάπτυξη.

Η συνεργασία με εμπορικούς συνεργάτες προκειμένου να επιτευχθούν αυτά τα οφέλη ταιριάζουν ιδανικά και τοποθετούνται στο πλαίσιο της πολιτικής της Ε.Ε. αναφορικά με την διεθνή ανάπτυξη και έχει επισημανθεί και στο Organic Action Plan της Κομισιόν.

Εντός της Ευρώπης, η αξίας 25 δισ. ευρώ ευρώ σε ετήσια βάση  αγορά των οργανικών τροφίμων βρίσκεται συγκεντρωμένη σε μερικές, μόνο, χώρες, τέσσερις εκ των οποίων (Γερμανία, Γαλλία, Αγγλία και Ιταλία) αντιπροσωπεύουν περίπου τα 2/3 των συνολικών πωλήσεων. Κατά συνέπεια, οι εξαγωγές και εισαγωγές βιολογικών τροφίμων στην Ευρώπη είναι αρκούντως σημαντική για πολλούς παραγωγούς.

Για παράδειγμα, το 90% των βιολογικών φρούτων, λαχανικών, ελιών, μυρωδικών και συστατικών που παράγονται στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία εξάγονται στις κύριες αγορές αυτού του είδους των προϊόντων στη Βόρεια Ευρώπη, τη στιγμή κατά την οποία οι χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης που ανήκουν στην Ε.Ε. προμηθεύουν ένα σημαντικό ποσοστό καλλιεργειών δημητριακών σε αυτές τις χώρες. Προς επίρρωση των ανωτέρω, σε μια πρόσφατη μελέτη καταδείχθηκε πως η Γερμανία εισάγει σημαντικά μεγέθη οργανικών προϊόντων τα οποία και θα μπορούσαν να παράγονται στην ίδια τη χώρα, συμπεριλαμβανομένων του 50% των μήλων και των καρότων που κυκλοφορούν στην εκεί αγορά.

Ακεραιότητα και εμπιστοσύνη “κλειδιά” για τα βιολογικά προϊόντα 

Η διατήρηση της ακεραιότητας των βιολογικών προϊόντων αποτελεί δίχως άλλο ένα ζωτικής σημασίας συστατικό στην περαιτέρω διατήρηση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στην ίδια την ποιότητα των βιολογικών προϊόντων.

Αυτή τη στιγμή, η Ευρωπαϊκή Ένωση διαθέτει ένα εξειδικευμένο λογότυπο το οποίο και χρησιμοποιείται σε όσα βιολογικά προϊόντα εξάγονται από την Ευρώπη και μπορούν να “αναγνωριστούν” σε τρίτες χώρες. Την ίδια στιγμή, με βάση τους σχεδιασμούς στελεχών της Κοινότητας, έχει ληφθεί μέριμνα για την ανάπτυξη ενός πλάνου επικοινωνίας σε άλλες χώρες, προκειμένου να βελτιωθεί η αναγνωρισιμότητα του λογότυπου και να γίνεται η αυτόματη σύνδεση με τα υψηλής ποιότητας Ευρωπαϊκά βιολογικά προϊόντα.

Το σύστημα ελέγχου στον κλάδο των βιολογικών προϊόντων διασφαλίζει πως το σύνολο των βημάτων που απαιτούνται από την πρωτογενή παραγωγή, τη μεταφορά τους, την επεξεργασία, την συσκευασία και την εττικετοποίηση μέχρι τα ράφια ή τα ψυγεία του καταστήματος απ’ όπου ο τελικός καταναλωτής τα αγοράζει, θα πρέπει να συνάδουν και να τηρούν τους σχετικούς κανόνες.

Κάτι που σημαίνει πως απ’ οπουδήποτε κι εάν προέρχονται τα οργανικά προϊόντα, ο καταναλωτής γνωρίζει πως είναι ασφαλή, θρεπτικά και πληρούν μια σειρά από συγκεκριμένους κανόνες. Στην πράξη, το σύνολο των εμπλεκόμενων ελέγχονται από πιστοποιημένα σώματα ελέγχου ή αρχές, διαβεβαιώνοντας πως είναι συμβατοί με τους κανόνες της βιολογικής διαδικασίας.

Η Ε.Ε. διαθέτει εξειδικευμένο λογότυπο το οποίο χρησιμοποιείται σε όσα βιολογικά προϊόντα εξάγονται από την Ευρώπη και μπορούν να “αναγνωριστούν” σε τρίτες χώρες.

 

 Κανόνες και νομοθεσία για τις εισαγωγές και τις εξαγωγές 

Καθώς η Ε.Ε. αντιπροσωπεύει μια τόσο μεγάλη όσο και σημαντική αγορά για τα οργανικά τρόφιμα, η Κοινότητα έχει αναπτύξει σχετική νομοθεσία μέσω της οποίας καθορίζει τους κανόνες και τις διαδικασίες που πρέπει να ακολουθηθούν κατά τη διαδικασία της εισαγωγής τους στην Ευρώπη (Implementing Regulation (EC) No 1235/2008).

Μέσω αυτής, απαιτείται πως όσα βιολογικά προϊόντα εισάγονται από χώρες εκτός των τειχών της Κοινότητας θα πρέπει να συνοδεύονται από ένα πιστοποιητικό ελέγχου και επιθεώρησης που έχει εκδοθεί από ένα σώμα ελέγχου το οποίο είναι αναγνωρισμένο από την Ε.Ε., από πιστοποιημένα σώματα ελέγχου εκ μέρους μιας χώρας που είναι αναγνωρισμένη από την Ευρωπαϊκή Ένωση είτε από σώματα ελέγχου που διαθέτουν σχετική πιστοποίηση εκ μέρους των διοικητικών αρχών της χώρας-μέλους της Κοινότητας.

Σε περίπτωση που ισχύουν οι δύο πρώτες συνθήκες, τότε εκ του κανονισμού  παρέχονται λίστες τόσο των σωμάτων ελέγχου και των χωρών που αναγνωρίζονται από την Ε.Ε. ως λειτουργικές με ισοδύναμα πρότυπα και διαδικασίες ελέγχου. Όσο για τις χώρες που αναγνωρίζονται από την Κοινότητα, αυτές είναι οι Αργεντινή, Αυστραλία, Καναδάς, Κόστα Ρίκα, Ινδία, Ισραήλ, Ιαπωνία, Νέα Ζηλανδία, Ελβετία, Τυνησία και ΗΠΑ.

Με τις Αυστραλία, Καναδά, Ιαπωνία, ΗΠΑ και Νέα Ζηλανδία, η Κοινότητα έχει υπογράψει αμοιβαία ισοδύναμες συμφωνίες. Παρέχουν δε, αναγνώριση πως η Ε.Ε. και οι προαναφερθείσες τρίτες χώρες διατηρούν και λειτουργούν αντίστοιχα οργανικά στάνταρντ και συστήματα ελέγχου. Μάλιστα, οι -προ μερικών ετών- συμφωνίες της Ε.Ε. με τον Καναδά και τις ΗΠΑ, έχουν επιτρέψει την εμπορική συναλλαγή και ανταλλαγή βιολογικών προϊόντων μεταξύ της Ευρώπης και της Βορείου Αμερικής. Μαζί, οι δύο γεωγραφικές περιφέρειες αθροίζουν κάτι παραπάνω από το 95% της παγκόσμιας ζήτησης οργανικών προϊόντων.

Όσο για την εξαγωγή τους από την Ε.Ε. προς τρίτες χώρες, προϋποθέτει πως ο εξαγωγέας είναι συμβατός με το πλαίσιο εισαγωγών της χώρας με την οποία συνεργάζονται. Βέβαια, σε πλείστες περιπτώσεις λαμβάνουν χώρα σύνθετοι έλεγχοι προκειμένου να διασφαλιστεί πως οι Ευρωπαίοι εξαγωγείς οργανικών προϊόντων τηρούν τα ζητούμενα εκ μέρους των τοπικών αρχών και του αντίστοιχου θεσμικού πλαισίου. 

Αξίες και όγκοι των οργανικών προϊόντων

Το διεθνές εμπόριο των οργανικών προϊόντων είναι αρκούντως σημαντικό για την Ευρώπη, κυρίως για δύο βασικούς λόγους. Κατά πρώτον, σημαίνει πως οι καταναλωτές είναι σε θέση να απολαύσουν τροπικά οργανικά προϊόντα τα οποία δεν παράγονται στην Ε.Ε. είτε κάποια τα οποία είναι εκτός εποχής. Σε δεύτερο επίπεδο, δίνουν τη δυνατότητα στους παραγωγούς βιολογικών προϊόντων που εδρεύουν σε αναπτυσσόμενες χώρες να επωφεληθούν από την ίδια την παραγωγή.

Με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα των εξαγωγών αποδεικνύεται πως αυτές από μέρους 9 συνολικά μελών-χωρών της Ε.Ε. έχουν αξία της τάξεως του 1,7 δισ. ευρώ- περίπου το 1/3 της αξίας των συνολικών πωλήσεων των οργανικών τροφίμων σε αυτές τις χώρες.

Μάλιστα, υπάρχει τεράστιο εύρος στην αξία των εξαγωγών ως ποσοστό των συνολικών πωλήσεων της χώρας. Έτσι, λοιπόν, η Αυστρία που μεταξύ άλλων διαθέτει ισχυρή εσωτερική αγορά, εξάγει μόλις το 7,5% της συνολικής αξίας των οργανικών προϊόντων, τη στιγμή κατά την οποία η Ρουμανία εξάγει οργανικά προϊόντα με αξία 2,5 φορές μεγαλύτερη αυτής των πωλήσεων στην τοπική αγορά και στην Ιταλία περίπου το 60%.

Ελληνικά βιολογικά εμφιαλωμένα κρασιά. Η χώρα μας μπορεί να πολιορκήσει τις διεθνείς αγορές με την ποιότητα των προϊόντων της- για να γίνει όμως αυτό χρειάζεται συστηματικό κι επίμονο μάρκετινγκ.

 

Η έλλειψη αξιόπιστων δεδομένων αναφορικά και με το παγκόσμιο εμπόριο στα βιολογικά προϊόντα, έχει οδηγήσει την Κοινότητα μέσω της κατάρτισης ενός Σχεδίου Δράσης να προτείνει πως ποικίλες δυνατότητες μπορούν να διερευνηθούν προκειμένου να συγκεντρωθούν και να αναλυθούν δεδομένα που θα αφορούν τόσο τον όγκο όσο και την αξία των εξαγωγών με τρίτες χώρες. Κάτι, που θα βοηθήσει να βελτιώσει τη γνώση των δυνητικών προς εξαγωγή αγορών για τον τομέα των οργανικών προϊόντων της Ε.Ε. και δη με μια ξεχωριστή στόχευση στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Εν κατακλείδι, η ευκαιρία της ενίσχυσης της αξίας των εξαγωγών των βιολογικών προϊόντων εκ μέρους των χωρών-μελών της Κοινότητας είναι κάτι παραπάνω από ξεκάθαρη. Μάλιστα, θα πρέπει να σημειωθεί πως η Κομισιόν προετοιμάζει να εισάγει ορισμένες ξεκάθαρες δράσεις που θα σχετίζονται με τη βελτίωση των συστημάτων ελέγχου, της διευκόλυνσης της πρόσβασης προς τις αγορές και τη συλλογή δεδομένων προκειμένου να βοηθηθεί ουσιαστικά ο Ευρωπαϊκός κλάδος των βιολογικών προϊόντων, με την ταυτόχρονη εξερεύνηση των εν λόγω αγορών και εν συνεχεία της προσφοράς αυτού του είδους αγαθών με πραγματική ακεραιότητα. Π.Μ.

Δημοσιεύτηκε στο 2ο τεύχος του Dairy News, Μάρτιος 2016. Φωτογραφίες: Κορνήλιος Σαραντίογλου.

 

You might also like