Η μονογραφία της ιστορικού Μ. Σαμπατακάκη, η οποία εκδόθηκε με τη συνεργασία του Ιδρύματος Βασιλείου Τσίγκου (Ασπρόπυργος), φέρνει στο φως της δημοσιότητας τη σχετικά άγνωστη αλλά πολύ ενδιαφέρουσα κι απολύτως ενδεικτική για το συνεταιριστικό κίνημα στην Ελλάδα, ιστορία του ‘Συνεταιρισμού Αγελαδοτρόφων Ασπροπύργου- ΑΣΠΡΟ’.
Ο συνεταιρισμός των αγελαδοτρόφων ιδρύθηκε το 1936, σε μια εποχή που η Ελλάδα έβγαινε από την χρεωκοπία του 1932 με αρχικό δυναμικό 100 μελών τα οποία μέχρι το 1940 είχαν φτάσει τα 400 και τις 2.500 εκτρεφόμενες αγελάδες. Αξίζει να σημειώσουμε διότι έχει ιδιαίτερη σημασία το γεγονός ότι οι συνεταιριστές που δημιούργησαν τον ΑΣΠΡΟ ανήκαν πολιτικά στο ΚΚΕ και αποτελούσαν κομμάτι της αρβανίτικης κοινότητας αγροτών του Ασπροπύργου.
Όπως υποστηρίζει η συγγραφέας, η αγελαδοτροφία δεν ήταν κάτι ασύνηθες τόσο στην Πελοπόννησο όσο και στις περιοχές γύρω από την Αττική, παρά το γεγονός ότι η εκτροφή αιγοπροβάτων θεωρείτο πιο προσοδοφόρα και πιο διαχειρίσιμη. Η ύπαρξη οικόσιτων ζώων στις αρβανίτικες οικογένειες και η αύξηση που παρουσίασε η αγοραστική αξία μίας αγελάδας μετά την πτώχευση του ελληνικού κράτους, οδήγησαν στην εμφάνιση της οργανωμένης αγελαδοτροφίας στον Ασπρόπυργο, η οποία οργανώθηκε πιο συστηματικά κατά τη μεσοπολεμική περίοδο.
Το 1947, στη διάρκεια του Εμφυλίου, ο συνεταιρισμός διεκδίκησε και τελικά πέτυχε να λάβει αμερικανική χρηματοδότηση μέσω του Σχεδίου Μάρσαλ για την ανέγερση εργοστασίου επεξεργασίας γάλακτος, με τον Ευάγγελο Αβέρωφ, έναν πολιτικό του κέντρου εκείνη την εποχή, να εξασφαλίζει με ενέργειές του τα χρήματα για λογαριασμό των αριστερών συνεταιριστών του Ασπροπύργου.
Το εργοστάσιο λειτούργησε τον Οκτώβριο του 1951, αποτελεί το πρώτο συνεταιριστικό εργοστάσιο γάλακτος στην Ελλάδα και μετέτρεψε τον μικρό συνεταιρισμό σε μια ανταγωνιστική γαλακτοβιομηχανία (100 εργαζόμενοι μόνο στο εργοστάσιο), με μεγάλη δυνατότητα επεξεργασίας γάλακτος (μέχρι και 35 τόνους ημερησίως), πληθώρα προϊόντων και ευρύ πελατολόγιο.
Συνεταιριστική πρωτοβουλία
Αξιοποιώντας δημόσια αρχεία, πληθώρα ιστορικών πηγών αλλά και προφορικές μαρτυρίες συνεταιριστών με τους οποίους μίλησε η ίδια, η ιστορικός Μ. Σαμπατακάκη παρουσιάζει όχι μόνο την πορεία του συνεταιρισμού και του εργοστασίου του αλλά και πτυχές της συνεταιριστικής επιχειρηματικότητας στην μεταπολεμική Ελλάδα.
Αναδεικνύει μια συνεταιριστική πρωτοβουλία που ευτύχησε για περίπου τέσσερις δεκαετίες να δώσει αξία στη δουλειά των αγελαδοτρόφων του Ασπροπύργου, αναλύει τον ρόλο των μεταπολεμικών κυβερνήσεων σε σχέση με τον Ασπρό, καυτηριάζει την αρνητική στάση της απριλιανής δικτατορίας που δεν είδε ποτέ με θετικό μάτι τον συνεταιρισμό κι εξηγεί το πώς και γιατί το εργοστάσιο απαξιώθηκε κι οδηγήθηκε στο κλείσιμο το 1990.
Η Μαρία Σαμπατακάκη σπούδασε Ιστορία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι και Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ. Ξεκίνησε την ερευνητική διαδρομή της στο Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο του Υπουργείου Εξωτερικών και στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ). Από τις Εκδόσεις Κέδρος κυκλοφορεί το βιβλίο της ‘Οι κομπάρσοι’ με μαρτυρίες πολιτών για κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές πτυχές του ελληνικού δημόσιου βίου από τον Μεσοπόλεμο έως την Απριλιανή δικτατορία.
ΑΣΠΡΟ: Οι αγελαδοτρόφοι του Ασπροπύργου- Αριστερά και Σχέδιο Μάρσαλ
Μαρία Σαμπατακάκη
Εκδόσεις Κέδρος 2023
ISBN: 978-960-04-5344-7
Σελ. 80
Τιμή: 10 ευρώ